Cần xây dựng phong trào toàn dân phòng, chống hàng giả, hàng nhái - Kỳ 2: Cần sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía

(Tiếp theo loạt bài: Cần xây dựng phong trào toàn dân phòng, chống hàng giả, hàng nhái -  Kỳ 1: Kiểm tra, kiểm soát nhiều nhưng hiệu quả chưa cao)

Nhiều thương hiệu “lên tiếng” vì hàng giả, hàng nhái

Theo đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (QL&PT TTTN, Bộ Công Thương) đã từng thông tin, nhiều năm trở lại đây lực lượng quản lý thị trường (QLTT) liên tiếp nhận được yêu cầu, những vấn đề thắc mắc cũng như đề nghị phối hợp của các thương hiệu lớn trên thế giới hoặc các công ty, tập đoàn có nhà máy sản xuất ở Việt Nam.

Ví dụ, những thương hiệu sản xuất đồ ăn, thức uống hàng ngày như Ajinomoto, Acecook của Nhật Bản - 2 sản phẩm được người Việt Nam tiêu thụ rất nhiều. Cả hai hãng này đã từng tìm đến lực lượng QLTT để phản ánh về việc trên thị trường ngày càng nhiều bột ngọt cũng như mì tôm làm giả, thậm chí làm giả từng gói gia vị trong gói mì.

Hoặc những thương hiệu rất nổi tiếng của Tập đoàn Procter & Gamble như mỹ phẩm, sữa tắm, xà phòng... cũng bị làm giả nhiều ở thị trường nội địa. Ngay cả một hãng đồ chơi trẻ em nổi tiếng trên thế giới (Lego) của Đan Mạch cũng đã có thời điểm làm việc với QLTT 2 lần trong một tháng để phản ánh về việc bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) đối với thương hiệu Lego ở thị trường Việt Nam. Thậm chí, Tập đoàn LVMH, React sở hữu nhiều thương hiệu lớn toàn cầu cũng đã ký hợp tác với lực lượng QLTT về việc phối hợp thông tin để phòng, chống hàng giả, hàng nhái tại thị trường Việt Nam.

Thời gian gần đây, nhiều DN trong nước cũng đã chủ động phối hợp với các lực lượng chức năng trong công cuộc phòng, chống hàng giả, hàng nhái với các hình thức như chia sẻ thông tin về cơ sở sản xuất hàng giả, hàng nhái để lực lượng chức năng vào cuộc. Câu chuyện nhãn hiệu Bia Sài Gòn sau nhiều tháng theo dõi và tìm ra “sào huyệt” làm giả sản phẩm của mình đã báo lực lượng chức năng là một điển hình trong việc phối hợp giữa DN và cơ quan chức năng. Kết quả, lần đầu tiên pháp nhân công ty đã bị đưa ra xét xử (bên cạnh cá nhân trực tiếp tham gia và điều hành quá trình sản xuất hàng giả mạo nhãn hiệu).

Ông Nguyễn Đăng Sinh - Chủ tịch Hiệp hội Phòng, chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt (Vatap) nhận định, hiện nay, sau nhiều lần thực hiện các đợt kiểm tra, kiểm soát có hiệu quả thì các DN cũng đã có ý thức hơn trong việc bảo vệ thương hiệu và phối hợp các cơ quan chức năng cũng như là hiệp hội ngành hàng trong vấn đề phòng, chống hàng giả, hàng nhái để cùng đưa ra giải pháp tối ưu nhất, nhằm bảo vệ thị trường cũng như thương hiệu của mình.

Tuy nhiên, theo ông Sinh, số lượng DN tự ý thức được và có các chiến dịch truyền thông nhận biết hàng thật - hàng giả không nhiều. Bởi số lượng DN chưa nhiệt tình phối hợp với cơ quan chức năng khá lớn. Thực tế, có nhiều vụ việc cần DN phối hợp để xử lý lượng hàng hóa bị thu giữ nhưng DN lại không phối hợp, né tránh cung cấp các thông tin để xử lý. Đây là một nguyên nhân khiến cho kiểm tra, kiểm soát gặp khó khăn cũng như làm giảm hiệu quả kiểm tra, kiểm soát.

Chưa kể, việc sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng nhái rất tinh vi. Hiện các sản phẩm hàng giả, hàng nhái xuất hiện ở thị trường Việt Nam thường thông qua nhập lậu hoặc sản xuất trong nước. Theo đại diện Cục QL&PT TTTN, số lượng hàng nhập lậu khá lớn do các đối tượng vận chuyển hàng giả về một cách công khai, tức là tổ chức thành lập DN và nhập hàng, sau đó trà trộn hàng giả vào và đàng hoàng đi qua các cửa khẩu chính thức.

Cục QL&PT TTTN cũng khẳng định, việc xử lý những vụ việc liên quan đến hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT rất phức tạp, nhất là những vụ việc xâm phạm quyền SHTT, xâm phạm bản quyền tác giả, sở hữu công nghiệp bởi vì có nhiều vấn đề liên quan đến quy định pháp luật. Đặc biệt bây giờ đối tượng làm hàng giả rất tinh vi, nghiên cứu pháp luật rất kỹ để “luồn lách”. Rất nhiều sản phẩm hàng giả làm giống, gần giống hàng thật và cũng đăng ký bản quyền.

Phải bắt đầu từ việc phòng ngừa

Đại diện Cục QL&PT TTTN khẳng định, trong việc chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT phải quan tâm nhiều đến việc phòng ngừa. Bởi vì việc đi kiểm tra của lực lượng QLTT hay các lực lượng chức năng như công an, hải quan... chỉ là phần ngọn. Để phòng ngừa tốt thì tất cả các mắt xích của thị trường, từ người bán, người sản xuất cho đến người tiêu dùng đều phải có trách nhiệm trong cuộc chiến chống hàng giả này. Do đó, phải có sự phối hợp của các lực lượng chức năng từ những đơn vị bảo vệ biên giới như biên phòng hay hải quan và khi hàng giả, hàng nhái lọt vào thị trường nội địa thì lực lượng QLTT và công an có trách nhiệm phối hợp ngăn chặn, xử lý.

Để việc kiểm tra, kiểm soát hiệu quả bắt đầu từ phòng ngừa cũng là quan điểm mà ông Nguyễn Đăng Sinh đưa ra. Theo đó, ông Sinh cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến hiệu quả kiểm tra, kiểm soát thị trường chưa cao là do đội quản lý địa bàn chưa làm hết trách nhiệm vì chủ quan. Ví dụ, thường thì đội quản lý địa bàn sẽ bỏ qua các cửa hàng nhỏ lẻ bởi nghĩ “cửa hàng bé, chưa cần quan tâm”. “Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp do không xử lý những cửa hàng bé này khiến các cửa hàng có “đất sống”, loang ra, lớn hơn. Do đó, chúng tôi cũng đã nhiều lần có ý kiến rằng bây giờ phải làm tốt từ công tác quản lý địa bàn, phải nắm được các cửa hàng tiêu thụ sản phẩm như thế nào, nguồn hàng đến từ đâu thì công cuộc phòng, chống hàng giả, hàng nhái mới có hiệu quả” - ông Sinh nói.

Luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài - Phó Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Chống hàng giả (ACF) cho rằng, cần xây dựng một Nghị định riêng về phối hợp liên ngành, trong đó quy định cơ chế phối hợp giữa các cơ quan (Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông) trong đấu tranh chống hàng giả, với quy trình làm việc cụ thể và thời gian xử lý rõ ràng; đồng thời tận dụng và ứng dụng công nghệ trong cơ chế phối hợp thông qua việc xây dựng hệ thống AI có thể phân tích, so sánh thông tin từ nhiều nguồn (DN báo cáo, người dân tố giác, cơ quan phát hiện) để đưa ra cảnh báo sớm và hỗ trợ quyết định.

Trách nhiệm từ doanh nghiệp

Chủ tịch Vatap Nguyễn Đăng Sinh cho biết, Hiệp hội cũng đã chung tay với cuộc chiến phòng, chống hàng giả, hàng nhái từ việc nhắc nhở các hội viên tăng cường phối hợp với cơ quan chức năng trong việc bảo vệ thương hiệu. Ngoài ra, Vatap cũng đã cùng với các hội viên xây dựng những giải pháp công nghệ như sử dụng tem chống giả, dùng QR code truy xuất nguồn gốc hàng hóa; thường xuyên nghiên cứu, đưa ra những giải pháp mới về công nghệ để giúp DN phòng ngừa tốt nhất. Hiện Hiệp hội cũng đang có kế hoạch xây dựng một quy chuẩn kỹ thuật về truy xuất nguồn gốc cũng như chống giả tem chống giả.

“Lâu nay chúng ta vẫn nghĩ có tem chống giả thì yên tâm nhưng thực ra lại có cả hiện tượng làm giả cả tem chống giả. Đây là vấn đề mà Hiệp hội đã suy nghĩ rất nhiều. Chúng tôi đang phối hợp với nhiều bên để đưa ra được một công nghệ chuẩn và xây dựng một quy chuẩn kỹ thuật về truy xuất nguồn gốc cũng như tem chống giả” - ông Sinh thông tin.

Trong suốt quá trình hơn 10 năm hoạt động và phân phối thương hiệu Korloff Paris tại Việt Nam, bà Selena Thanh Thủy - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Golden Sun phản ánh, DN không ít lần phải đối diện với tình trạng hàng giả, hàng nhái xuất hiện trên thị trường. Những sản phẩm này thường sao chép gần như toàn bộ hình thức bên ngoài - từ bao bì, tem nhãn cho tới màu sắc, kiểu dáng - khiến NTD rất khó phân biệt. Có thời điểm, hàng giả được tuồn vào cùng hệ thống phân phối, thậm chí xuất hiện cả ở một số cửa hàng nhỏ lẻ.

Ông Vũ Văn Lâm - Giám đốc Công ty TNHH Thể thao Hoàng Lâm chia sẻ: “Trong quá trình hoạt động, chúng tôi đã nhiều lần phát hiện các sản phẩm nhái, sao chép gần như y nguyên mẫu mã, bao bì và gắn thương hiệu của DN. Điều này gây ra không ít khó khăn như doanh thu bị ảnh hưởng khi khách hàng mua nhầm sản phẩm kém chất lượng; uy tín thương hiệu bị tổn hại vì NTD dễ lầm tưởng sản phẩm giả là sản phẩm thật; đồng thời mối quan hệ với khách hàng cũng gặp thử thách khi niềm tin bị lung lay. Đây thực sự là một vấn đề nhức nhối và ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển bền vững của DN”.

Để “cứu” mình, đại diện 2 DN đều cho biết đã triển khai đồng bộ nhiều lớp bảo vệ để vừa phòng ngừa, vừa ứng phó. Cụ thể, DN đã đăng ký SHTT, nhãn hiệu và bản quyền để có căn cứ vững chắc khi xử lý vi phạm; ứng dụng tem chống giả, mã QR, hoặc blockchain để truy xuất nguồn gốc giúp khách hàng dễ dàng kiểm chứng sản phẩm có chính hãng hay không; đồng thời hợp tác với cơ quan chức năng để phát hiện và xử lý tận gốc các đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả; ngoài ra, thực hiện truyền thông và định hướng khách hàng bằng cách tổ chức chiến dịch truyền thông, hướng dẫn cách phân biệt sản phẩm thật - giả, đồng thời khuyến khích khách hàng chủ động phản hồi khi phát hiện nghi ngờ hoặc gặp hàng kém chất lượng.

Trong số các biện pháp, 2 doanh nhân cho rằng “ứng dụng công nghệ nhận diện kết hợp truyền thông minh bạch” là mang lại hiệu quả rõ rệt nhất. Khi khách hàng có thể trực tiếp kiểm chứng, họ trở thành “người bảo vệ thương hiệu” cùng DN. Đồng thời, sự minh bạch này giúp xây dựng hình ảnh một thương hiệu trách nhiệm, hiện đại, đặt quyền lợi NTD lên hàng đầu.