Bức tranh lợi nhuận phân hóa
Thị trường đường Việt Nam đang trải qua một giai đoạn đầy khó khăn. Giá đường nội địa đã giảm từ mức 19.300 đồng/kg hồi đầu năm 2025 xuống còn 18.400 - 18.900 đồng/kg vào giữa năm, thấp hơn đáng kể so với các nước trong khu vực như Philippines, Indonesia và Trung Quốc. Diễn biến này trái ngược với thị trường thế giới, nơi giá đường chỉ biến động nhẹ.
Áp lực kép từ nguồn cung trong nước dư thừa và đường nhập lậu không được kiểm soát đã khiến sức tiêu thụ chậm lại, đẩy giá bán đi xuống. Hậu quả trực tiếp là biên lợi nhuận của hầu hết doanh nghiệp bị thu hẹp và kết quả kinh doanh sụt giảm.
Xét kết quả kinh doanh quý 4 niên độ 2024-2025 (tương ứng quý 2/2025), CTCP Đường Kon Tum (KTS) ghi nhận lợi nhuận ròng lao dốc 82%, chỉ còn chưa đầy 4 tỷ đồng. Doanh thu của công ty cũng giảm 15% về 101 tỷ đồng, với biên lợi nhuận gộp co lại từ 25,3% xuống còn 16,8%. Tương tự, CTCP Mía đường Sơn La (SLS) báo lãi ròng 96,5 tỷ đồng, giảm 59% so với cùng kỳ, dù vẫn giữ biên lãi gộp cao nhất ngành ở mức 27,8%. Cả hai doanh nghiệp đều cho rằng cung vượt cầu và hàng lậu là nguyên nhân chính.
Tuy nhiên, thị trường vẫn ghi nhận những điểm sáng. CTCP Thành Thành Công - Biên Hòa (TTC AgriS - SBT) dù doanh thu giảm 28% còn 6.846 tỷ đồng nhưng lợi nhuận ròng vẫn tăng 4%, đạt 203 tỷ đồng. Kết quả này có được nhờ việc tiết giảm mạnh chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp. CTCP Mía đường Lam Sơn (Lasuco - LSS) là trường hợp nổi bật nhất với lợi nhuận ròng tăng 91%, đạt 58 tỷ đồng, nhờ kiểm soát tốt giá vốn giúp biên lãi gộp cải thiện lên 18,7%.
Đối với CTCP Đường Quảng Ngãi (QNS), doanh nghiệp có niên độ tài chính theo năm dương lịch, mảng đường trong 6 tháng đầu năm 2025 cũng chịu sức ép lớn. Doanh thu mảng này giảm 23% còn dưới 1.690 tỷ đồng, biên lãi gộp rơi từ 31,7% xuống 23,1%. Lợi nhuận ròng hợp nhất toàn công ty nửa đầu năm giảm 23%, còn 938 tỷ đồng.
Tồn kho tăng vọt và bài toán kiểm soát hàng lậu
Hệ quả của việc tiêu thụ chậm lại là lượng hàng tồn kho tại các doanh nghiệp tăng cao. Tại thời điểm cuối tháng 6/2025, so với đầu niên độ (tháng 7/2024), tồn kho của Lasuco đã tăng 56% lên gần 1.686 tỷ đồng; Đường Kon Tum tăng 67% lên 252 tỷ đồng; Mía đường Sơn La tăng 17% lên 511,5 tỷ đồng. Phần lớn trong số này là thành phẩm chưa tiêu thụ được.
Đường Quảng Ngãi cũng ghi nhận hàng tồn kho tại cuối quý 2/2025 tăng gần gấp đôi so với đầu năm, đạt 2.568 tỷ đồng, trong đó giá trị thành phẩm gấp 6 lần.
Giới chuyên gia và doanh nghiệp nhận định, chừng nào đường nhập lậu chưa được kiểm soát hiệu quả, nguồn cung giá rẻ không chính ngạch sẽ tiếp tục tràn vào thị trường. Điều này khiến giá đường nội địa khó phục hồi một cách bền vững.
Ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), từng cảnh báo rằng nếu không có giải pháp quyết liệt để kiểm soát biên giới và xử lý tận gốc hoạt động buôn lậu, mọi chính sách hỗ trợ và nỗ lực của doanh nghiệp sẽ không mang lại nhiều ý nghĩa. Hàng lậu tấn công trực tiếp vào thị trường, kéo giá bán xuống và làm suy giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh của các nhà máy.
Trong thời gian tới, việc kiểm soát đường lậu được xem là điều kiện tiên quyết để ngành ổn định. Về phía các doanh nghiệp, để duy trì hoạt động, giải pháp tình thế là tiếp tục tối ưu hóa chi phí sản xuất, kiểm soát chặt chẽ lượng hàng tồn kho và tìm kiếm các kênh tiêu thụ mới.