Hệ quả của cuộc đua thị phần bằng đòn bẩy tài chính
Thị trường ví điện tử Việt Nam trong giai đoạn 2017-2020 từng được ví như một sàn đấu khổng lồ với sự tham gia của hàng trăm triệu USD vốn ngoại. Theo báo cáo Vietnam Fintech Report 2020, thời điểm đó Việt Nam có tới 123 startup hoạt động trong lĩnh vực này. Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cũng ghi nhận 38 ví điện tử cùng tranh giành miếng bánh thị phần. Các đơn vị như Moca, AirPay đã nhanh chóng nổi lên nhờ các chương trình hoàn tiền (cashback) cao, tặng tiền khi mở ví và hàng loạt ưu đãi giảm giá trực tiếp. Chiến lược này giúp thị trường đạt con số 19,2 triệu người dùng và giá trị giao dịch 14 tỷ USD vào năm 2020 theo thống kê của The Statista.
Tuy nhiên, đằng sau những con số tăng trưởng nóng là sự thiếu bền vững trong cấu trúc vận hành. Báo cáo của Adjust GmbH và App Annie năm 2019 chỉ ra rằng tỷ lệ người dùng quay lại ứng dụng thanh toán sau 30 ngày chỉ đạt dưới 6%. Điều này đồng nghĩa với việc 90% người dùng rời bỏ ứng dụng ngay khi các chương trình khuyến mãi kết thúc. Các chuyên gia từ McKinsey thời điểm đó đã cảnh báo về rủi ro của mô hình này khi chi phí thu hút khách hàng (user acquisition) quá cao trong khi lộ trình sinh lời không rõ ràng và thiếu vắng sự trung thành từ người dùng.
Hệ quả tất yếu đã diễn ra khi dòng vốn đầu tư mạo hiểm bị thắt chặt sau đại dịch COVID-19. Điển hình là trường hợp của Moca, một ví điện tử từng chiếm thị phần đáng kể nhờ hợp tác với Grab. Việc duy trì các chương trình ưu đãi kéo dài đã bào mòn nguồn lực tài chính của doanh nghiệp này, dẫn đến khoản lỗ kỷ lục 165 tỷ đồng vào năm 2021 và tiếp tục lỗ 40 tỷ đồng trong năm 2022. Đến năm 2024, Moca chính thức rút lui khỏi thị trường ví điện tử. Nhiều đơn vị khác dù không tuyên bố dừng hoạt động cũng dần thu hẹp quy mô hoặc sáp nhập vào các hệ sinh thái lớn hơn. Hiện tại, thị phần người dùng thực tế chỉ còn tập trung vào một số ít tên tuổi như MoMo, Viettel Money, Shopee Pay và ZaloPay.
Chuyển dịch sang mô hình hệ sinh thái tài chính toàn diện
Sự đào thải khốc liệt của thị trường đã mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp kiên định với chiến lược xây dựng giá trị thực. Giai đoạn hậu Covid-19 (2021–2023) là thời điểm mang tính bước ngoặt khi các startup buộc phải chứng minh năng lực tạo ra lợi nhuận thay vì chỉ tập trung vào tăng trưởng quy mô. MoMo là một trong số ít đơn vị trụ vững và duy trì đà tăng trưởng nhờ sớm định hướng phát triển thành một siêu ứng dụng tài chính thay vì chỉ là công cụ thanh toán đơn thuần.
Từ nền tảng tiên phong triển khai thanh toán QR Code vào năm 2015, đơn vị này đã liên tục mở rộng danh mục sản phẩm để giải quyết các nhu cầu tài chính thiết yếu của người dùng như quản lý chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư và tín dụng cá nhân. Việc sở hữu hệ sinh thái với 70 đối tác ngân hàng, tài chính, bảo hiểm cùng hơn 500.000 điểm chấp nhận thanh toán đã giúp MoMo giữ chân hơn 30 triệu người dùng mà không phụ thuộc hoàn toàn vào các chương trình khuyến mãi.
Dựa trên nguồn dữ liệu lớn về hành vi tiêu dùng, doanh nghiệp này đã phát triển các tính năng cá nhân hóa như "Quản lý chi tiêu" tích hợp AI hay các sản phẩm tín dụng số như Vay Nhanh, Ví Trả Sau. Cách tiếp cận này giúp giải quyết bài toán tiếp cận tài chính cho nhóm khách hàng đại chúng, đồng thời tạo ra dòng doanh thu bền vững từ phí dịch vụ và hợp tác kinh doanh. Đến năm 2025, MoMo không chỉ giữ vững vị thế "kỳ lân" công nghệ mà còn đang chuyển mình thành một Tập đoàn Công nghệ Tài chính, minh chứng cho sự thắng thế của mô hình phát triển dựa trên giá trị cốt lõi và hạ tầng công nghệ chiều sâu.