Năm 2022 là một năm đầy khó khăn đối với các nhà đầu tư khi nhiều xu hướng tài chính đã "lụi tàn".
Thời kỳ lãi suất thấp kết thúc
Nhìn lại thập niên 2010, mọi người từng nghĩ lãi suất sẽ ở mức gần bằng 0 mãi mãi. Thậm chí năm 2021, các nhà đầu tư còn xuất bản các bài báo với tiêu đề như: "The Zero: Why interest rates will stay low" (Số 0: Tại sao lãi suất sẽ ở mức thấp).
Chi phí đi vay đã giảm trong nhiều thập kỷ. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu giai đoạn 2007 - 2009 cùng với đại dịch Covid -19 đã dẫn đến niềm tin rằng điều đó là vĩnh viễn. Thế nhưng trong năm nay, lạm phát cao kéo dài đã phá vỡ "sự vĩnh viễn" này.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) bắt đầu chu kỳ thắt chặt tiền tệ nhanh nhất kể từ những năm 1980, nâng phạm vi mục tiêu cho lãi suất cơ bản thêm hơn 4 điểm phần trăm, lên mức 4,25 - 4,5%. Các ngân hàng trung ương khác cũng lần lượt làm theo.
Fed bắt đầu chu kỳ thắt chặt tiền tệ nhanh nhất kể từ những năm 1980
Thị trường kỳ vọng lãi suất sẽ ngừng tăng vào năm 2023 sau khi đạt đến mức cao nhất là 4,5 - 5% ở Anh và Mỹ, và 3 - 3,5% ở khu vực đồng euro. Nhưng khả năng lãi suất quay về con số 0 là rất nhỏ. Các thống đốc của Fed cho rằng, kết thúc năm 2023 lãi suất sẽ ở mức trên 5%, trước khi giảm xuống khoảng 2,5% trong dài hạn.
Thị trường tăng trưởng dài hạn bị "chôn vùi"
Thị trường giá lên (Bull Market) trong năm 2022 bị "chôn vùi" bởi các ngân hàng trung ương.
Từ mức giảm sâu sau khủng hoảng tài chính năm 2009 đến đỉnh điểm vào cuối năm 2021, chỉ số S&P 500 của Mỹ đã tăng 600%. Trong thời gian này, quá trình đi lên của thị trường chứng khoán vẫn bị gián đoạn, nhưng chỉ trong thời gian ngắn, chẳng hạn như sự sụt giảm đột ngột khi Covid-19 xuất hiện.
Đến năm nay, sự suy yếu thực sự kéo dài. Giữa tháng 10, chỉ số S&P 500 đã giảm khoảng 25%, xuống mức thấp nhất trong năm và hiện nay vẫn giảm 20%. Chỉ số cổ phiếu toàn cầu MSCI cũng giảm 20%.
Cổ phiếu không phải là loại tài sản duy nhất bị mất giá. Giá cổ phiếu giảm một phần do lãi suất tăng đẩy lợi nhuận từ trái phiếu tăng lên và khiến các tài sản rủi ro trở nên kém hấp dẫn hơn. Cơ chế tương tự đã đẩy giá trái phiếu xuống để điều chỉnh lợi suất trái phiếu với lãi suất hiện hành.
Các chỉ số do Bloomberg tổng hợp về trái phiếu toàn cầu đã giảm 16%, trong khi Mỹ, châu Âu và thị trường mới nổi giảm lần lượt 12%, 18% và 15%. Cho dù giá có giảm sâu hơn nữa hay không thì thị trường giá lên đã kết thúc.
Nguồn vốn cạn kiệt
Trong những năm cuối của thị trường giá lên, nguồn vốn không chỉ dồi dào mà còn xuất hiện dường như ở khắp mọi nơi.
Sau 2 năm đại dịch bùng nổ, thị trường bị "bội thực" chương trình nới lỏng định lượng do các ngân hàng trung ương đưa ra để ổn định thị trường. Đồng loạt các ngân hàng trung ương của Mỹ, Anh, khu vực đồng euro và Nhật Bản đã tạo và bơm ra hơn 11.000 tỷ USD. Số tiền này được sử dụng để tích trữ các loại tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ và làm giảm lợi suất.
Loại tài sản này đã bùng nổ trên thị trường. Trong thập kỷ tính đến năm 2007, các công ty Mỹ đã phát hành 100 tỷ USD trái phiếu "rác" mỗi năm. Trong những năm 2010, các công ty kiếm được trung bình 270 tỷ USD và vào năm 2021, con số đó nâng lên 486 tỷ USD.
Nhưng năm nay, trái phiếu đã mất ba phần tư giá trị. Fed và Ngân hàng Trung ương Anh đã đảo ngược các chương trình mua trái phiếu. Ngân hàng Trung ương châu Âu cũng đang chuẩn bị làm điều tương tự; thanh khoản đang cạn kiệt.
Năm 2021, các đợt chào bán lần đầu ra công chúng (IPO) đã phá vỡ mọi kỷ lục, huy động được 655 tỷ USD trên toàn cầu. Giờ đây, các đợt IPO của Mỹ chuẩn bị bước vào thời kỳ khó khăn nhất kể từ năm 1990. Giá trị của các vụ sáp nhập và mua lại cũng giảm. Nguồn vốn dồi dào dần trở nên khan hiếm.
Các đợt IPO trên toàn cầu năm 2021 huy động được 655 tỷ USD.
Cổ phiếu tăng trưởng "hết thời"
Thời kỳ thị trường tăng giá liên tục là khoảng thời gian chán nản với nhà đầu tư giá trị, những người săn tìm các cổ phiếu có giá thấp hơn so với hiệu quả kinh doanh của công ty. Lãi suất thấp và việc chấp nhận rủi ro do nới lỏng định lượng đã khiến cách đầu tư này không còn hợp thời.
Thay vào đó, các cổ phiếu tăng trưởng có mức giá cao so với hiệu qủa kinh doanh hiện tại nhưng hứa hẹn lợi nhuận bùng nổ trong tương lai đã vượt lên dẫn trước. Từ tháng 3/2009 đến cuối năm 2021, chỉ số cổ phiếu tăng trưởng toàn cầu của MSCI tăng vọt với hệ số 6,4, tăng gấp hơn hai so với cổ phiếu giá trị.
Năm nay, lãi suất tăng đã lật ngược tình thế. Với mức lãi suất 1%, cần phải gửi ngân hàng 91 USD để có được 100 USD sau 10 năm nhưng với mức lãi suất 5% thì chỉ cần gửi 61 USD. Thời kỳ lãi suất thấp kết thúc khiến các nhà đầu tư buộc phải ưu tiên lợi nhuận trước mắt hơn là lợi nhuận trong tương lai. Vì thế, cổ phiếu tăng trưởng hết thời và cổ phiếu giá trị lại thịnh hành.
Tiền điện tử "lao dốc"
Sàn giao dịch tiền điện tử FTX từng là tên tuổi lớn của ngành, được điều hành bởi Sam Bankman-Fried. Tuy nhiên vào tháng 11, công ty tuyên bố phá sản khiến khách hàng mất đến 8 tỷ USD. Các nhà chức trách Mỹ gọi đây là một vụ lừa đảo lớn kéo dài nhiều năm. Bankman-Fried đã bị bắt và đối mặt với cáo buộc hình sự. Nếu bị kết tội, cựu CEO của sàn FTX có thể phải ngồi tù đến hết đời.
Sự sụp đổ của FTX đánh dấu khoảnh khắc nổ tung của bong bóng tiền điện tử trong những năm gần đây. Vào thời kỳ đỉnh cao năm 2021, giá trị thị trường của tất cả các loại tiền điện tử chạm mức gần 3.000 tỷ USD, tăng mạnh so mức 800 tỷ USD ở thời điểm đầu năm 2021. Hiện thị trường này đã quay trở lại mức 800 tỷ USD. Giống như nhiều thứ khác, nguồn gốc sự thoái trào tiền điện tử cũng do thời đại lãi suất thấp đã kết thúc.