Theo Herald van der Linde, Trưởng bộ phận chiến lược cổ phiếu, châu Á-Thái Bình Dương, HSBC bối cảnh kinh tế châu Á đang chứng kiến những chuyển dịch đáng kể, đặc biệt là trong cấu trúc chuỗi cung ứng. Các tập đoàn lớn đang tích cực tái định vị cơ sở sản xuất và hoạt động trong khu vực. Ví dụ điển hình là việc Apple mở rộng cơ sở tại Indonesia hay Samsung tăng cường đầu tư vào Việt Nam. Sự dịch chuyển này thường được kỳ vọng mang lại nhiều cơ hội việc làm chất lượng hơn cho lao động địa phương.
Ông Herald van der Linde, Trưởng bộ phận chiến lược cổ phiếu, châu Á-Thái Bình Dương, HSBC
Tuy nhiên, một câu hỏi quan trọng được đặt ra: liệu lực lượng lao động tại các quốc gia tiếp nhận đầu tư có sở hữu những kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu của các cơ sở sản xuất, công nghệ tiên tiến này hay không? Trong bối cảnh đó, giáo dục nổi lên như một yếu tố then chốt, giúp các nền kinh tế thoát khỏi mô hình "sản xuất giá trị thấp, tiền lương thấp" và tận dụng hiệu quả cơ hội từ dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI).
Phân tích của HSBC cho thấy, tăng trưởng kinh tế của một quốc gia có sự cải thiện rõ rệt khi tỷ lệ học sinh hoàn thành bậc trung học cơ sở đạt mức cao. Điều này không chỉ thúc đẩy sự ra đời của các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup), mà còn góp phần cải thiện năng suất lao động và tăng trưởng GDP bình quân đầu người. Hiện tại, không nhiều quốc gia châu Á đạt được ngưỡng này một cách phổ quát. Trong số đó, Trung Quốc, Philippines và đặc biệt là Việt Nam được ghi nhận là những điểm sáng, cho thấy những cải thiện trong lĩnh vực giáo dục có thể mang lại lợi ích kinh tế đáng kể.
Dĩ nhiên, vấn đề không chỉ nằm ở số lượng học sinh hoàn thành các bậc học phổ thông, mà còn ở chất lượng giáo dục. Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế (PISA) của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) là một thước đo quan trọng về chất lượng. Kết quả PISA cho thấy khu vực ASEAN và Nam Á nói chung cần nỗ lực nhiều hơn để thu hẹp khoảng cách về chất lượng giáo dục so với các khu vực phát triển. Chỉ khi đó, các quốc gia này mới có thể khai thác tối đa tiềm năng từ sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Xét trên phương diện này, Việt Nam đang thể hiện kết quả tốt. Điểm PISA gần đây của Việt Nam cho thấy chất lượng giáo dục phổ thông đang tiệm cận các tiêu chuẩn của nhiều quốc gia phát triển, thậm chí có thể so sánh với các nước như Pháp. Đây là một lợi thế không nhỏ.
Tại châu Á, nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục chất lượng cao ngày càng tăng. Nhiều gia đình có điều kiện đã tìm cách cho con em du học tại các quốc gia có nền giáo dục tiên tiến hơn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, nơi số lượng sinh viên quốc tế (phần lớn từ các nước châu Á khác) đang gia tăng. Tuy nhiên, đây vẫn là lựa chọn của số ít, trong khi phần lớn lực lượng lao động trong khu vực chưa được tiếp cận giáo dục bậc cao hoặc phổ thông trung học chất lượng.
Thực tế này đặt ra thách thức khi thị trường lao động ngày càng đòi hỏi nguồn nhân lực có tay nghề cao, đủ khả năng đảm nhận các công việc phức tạp trong những ngành công nghiệp, dịch vụ tiên tiến. Đây chính là cơ hội lớn cho Việt Nam, quốc gia đã và đang đầu tư tương đối hiệu quả vào việc cải thiện nền tảng giáo dục. Kết quả giáo dục khả quan là một trong những yếu tố giải thích tại sao Việt Nam tiếp tục là điểm đến thu hút dòng vốn FDI mạnh mẽ trong những năm qua.
Nhìn chung, bức tranh dài hạn đối với Việt Nam là khá tích cực. Đầu tư vào chất lượng giáo dục được xem là một trong những chiến lược nền tảng và hiệu quả nhất để đảm bảo tăng trưởng kinh tế một cách bền vững trong tương lai.