Ngày 2/4/2025, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã công bố một sắc lệnh gây chấn động thương mại toàn cầu: áp thuế 10% lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ tất cả các quốc gia, có hiệu lực từ ngày 5/4/2025. Đáng chú ý hơn, sắc lệnh này đi kèm với việc áp thuế đối ứng, dự kiến có hiệu lực từ 9/4/2025, nhắm vào các quốc gia mà Mỹ có thâm hụt thương mại lớn. Việt Nam được nêu tên trong nhóm này với mức thuế đối ứng dự kiến lên tới 46%.
Tuy nhiên, cánh cửa đàm phán vẫn để ngỏ khi cuộc thảo luận giữa hai bên dự kiến diễn ra vào ngày 9/4 tới đây, mức thuế cuối cùng có thể sẽ được điều chỉnh dựa trên kết quả thương lượng.
Trong bối cảnh chờ đợi thông tin chính thức, Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) đã có những phân tích ban đầu về tác động tiềm tàng của chính sách thuế này. Theo VCBS, áp lực lên tỷ giá USD/VND có thể gia tăng trong ngắn hạn do yếu tố tâm lý thị trường. Mặc dù vậy, VCBS vẫn bày tỏ kỳ vọng rằng chính sách tiền tệ sẽ có những động thái linh hoạt, nhằm tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ doanh nghiệp và duy trì mục tiêu tăng trưởng bền vững.
Phân hóa tác động theo ngành
Báo cáo nhanh của VCBS đã "điểm mặt" những ngành và doanh nghiệp chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách thuế mới, cho thấy sự phân hóa rõ rệt:
Ngành Dệt may: Đây là nhóm chịu tác động rất tiêu cực. Các doanh nghiệp như Dệt may Thành Công (TCM), TNG (TNG), May Sông Hồng (MSH - với tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ lên tới 80%), Vinatex (VGT), Sợi Thế Kỷ (STK) đối mặt với khó khăn lớn. Lý do chính là hàng dệt may Việt Nam bị áp thuế cao, trong khi các đối thủ cạnh tranh trực tiếp như Ấn Độ, Bangladesh có thể chịu mức thuế thấp hơn, làm xói mòn nghiêm trọng lợi thế cạnh tranh.
Ngành Thủy sản: Mức độ ảnh hưởng khác nhau. "Nữ hoàng cá tra" Vĩnh Hoàn (VHC) với 32% doanh thu từ Mỹ được dự báo rất tiêu cực. Ngược lại, Navico (ANV) và IDI (IDI) có tỷ trọng xuất khẩu cá tra sang Mỹ nhỏ hơn nên ảnh hưởng chỉ ở mức trung lập. Với ngành tôm, Thực phẩm Sao Ta (FMC - 34% XK sang Mỹ) và Minh Phú (MPC - 27% XK sang Mỹ) chịu tác động rất tiêu cực, trong khi Camimex (CMX) gần như không bị ảnh hưởng (trung lập) do tỷ trọng xuất sang Mỹ chỉ 0.29%.
Vật liệu xây dựng: Tác động phân hóa. Các doanh nghiệp thép lớn như Hòa Phát (HPG), Hoa Sen (HSG), Thép Nam Kim (NKG) chịu ảnh hưởng trung lập do tỷ trọng xuất sang Mỹ thấp (2-10%) và sản phẩm đã chịu thuế Mục 232 (25%). Nhựa Bình Minh (BMP) cũng trung lập do không xuất khẩu sang Mỹ. Tuy nhiên, nhóm đá ốp lát nhân tạo gốc thạch anh đối mặt rủi ro rất tiêu cực. Phú Tài (PTB) với 60% sản lượng đá xuất sang Mỹ/châu Âu và Vicostone (VCS) với thị phần lớn tại Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nặng nề khi thuế suất tăng vọt (dự kiến 25% hoặc lên tới 46%). Viglacera (VGC) ít bị ảnh hưởng ở mảng VLXD xuất khẩu (~9% doanh thu) nhưng mảng cho thuê KCN (chiếm 23% doanh thu 2024) có thể chịu tác động tiêu cực gián tiếp.
Ngành Hóa chất: Hóa chất Đức Giang (DGC) với sản phẩm chính là photpho ít bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, Cao su Đà Nẵng (DRC) với sản phẩm săm lốp (28% doanh thu 2024 từ Mỹ) được đánh giá chịu tác động rất tiêu cực.
Ngành Khu công nghiệp (KCN): Dự báo rất tiêu cực. Việc áp thuế lên hàng hóa xuất khẩu có thể làm giảm nhu cầu thuê đất KCN từ cả các doanh nghiệp trong nước và dòng vốn FDI định hướng xuất khẩu sang Mỹ. Các doanh nghiệp như Becamex IDC (BCM), Đầu tư Sài Gòn VRG (SIP), Sonadezi Châu Đức (SZC), IDICO (IDC), Kinh Bắc (KBC) đều nằm trong vùng ảnh hưởng.
Ngành Cao su: Các doanh nghiệp như Đồng Phú (DPR), Phước Hòa (PHR), Tập đoàn Cao su Việt Nam (GVR) chủ yếu xuất khẩu sang Trung Quốc (<10% sang Mỹ) nên tác động trực tiếp không lớn. Tuy nhiên, tương tự VGC, doanh thu từ cho thuê KCN và đền bù đất có thể bị chậm lại.
Ngành Vận tải/Cảng biển: Gemadept (GMD), Vận tải và Xếp dỡ Hải An (HAH), Vosco (VOS), Viconship (VSC) được dự báo chịu tác động tiêu cực gián tiếp do lưu lượng hàng hóa xuất nhập khẩu với Mỹ có thể sụt giảm. PVTrans (PVT) được đánh giá trung lập do hoạt động ở các thị trường khác.
Ngành Chứng khoán: Tác động phân hóa mạnh. Các công ty lớn như SSI, HCM có nguồn thu đa dạng từ phí giao dịch, cho vay margin được cho là ít bị ảnh hưởng, thậm chí có thể hưởng lợi từ phí giao dịch tăng đột biến trong các phiên biến động mạnh. Ngược lại, các công ty chứng khoán nhỏ hơn, có tỷ trọng tự doanh cổ phiếu lớn như VIX, SHS có thể chịu tác động rất mạnh nếu thị trường chung điều chỉnh sâu.
Các ngành khác (Ngân hàng, Dầu khí, Phân bón, Điện & Nước, Bán lẻ, Ô tô, Bất động sản, Xây dựng, Công nghệ - FPT): Nhìn chung được VCBS đánh giá ở mức trung lập. Các ngành này ít hoặc không có hoạt động xuất khẩu trực tiếp sang Mỹ. Tuy nhiên, một số tác động gián tiếp vẫn có thể xảy ra: Ngân hàng có tỷ trọng cho vay FDI lớn có thể bị ảnh hưởng; Bán lẻ có thể bị ảnh hưởng do giá hàng hóa nhập khẩu tăng (nếu tỷ giá biến động) hoặc sức mua chung giảm; Bất động sản, Xây dựng có thể bị ảnh hưởng nếu thu nhập người dân suy giảm; Ngành ô tô (HAX, VEA, HUT) có thể bị ảnh hưởng bởi tỷ giá khi nhập khẩu xe; Phân bón có thể hưởng lợi gián tiếp nếu giá dầu giảm.
Rõ ràng, sắc lệnh thuế mới của Mỹ đang đặt ra một bài toán khó cho nhiều ngành kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam. Mức độ ảnh hưởng thực tế sẽ phụ thuộc rất lớn vào kết quả cuộc đàm phán ngày 9/4 tới đây và các biện pháp đối sách (nếu có) từ phía Việt Nam. Trong ngắn hạn, sự bất định và tâm lý thận trọng có thể sẽ bao trùm thị trường. Các doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị có liên quan trực tiếp đến chuỗi cung ứng Mỹ, cần theo dõi sát sao tình hình và xây dựng các kịch bản ứng phó linh hoạt.