Sụt giảm nghiêm trọng
Trước những thách thức của thị trường bất động sản TP.HCM nửa đầu năm 2019, HoREA đã tỏ ra hết sức quan ngại trước rất nhiều vấn đề.
Theo đó, Hiệp hội BĐS TP.HCM rất lo ngại trước tình hình sụt giảm quy mô thị trường bất động sản thành phố, sụt giảm nguồn cung dự án và nguồn cung sản phẩm nhà ở, nhất là loại căn hộ nhà ở thương mại có giá vừa túi tiền, căn hộ nhà ở xã hội.
Cụ thể, trong 6 tháng đầu năm 2019, chỉ có 3 dự án nhà ở thương mại được Sở Xây dựng đề xuất UBND Thành phố công nhận chủ đầu tư có diện tích chỉ hơn 2ha với 924 căn hộ, giảm 16 dự án (giảm 84%) so với cùng kỳ năm 2018.
Sở Xây dựng cũng đã đề xuất UBND Thành phố chấp thuận đầu tư 10 dự án nhà ở thương mại, giảm 46 dự án (giảm 82%) so với cùng kỳ năm 2018. Trong 6 tháng, chỉ có 24 dự án đủ điều kiện bán nhà hình thành trong tương lai, với tổng số hơn 7 ngàn căn hộ, giảm 10 dự án (giảm 29%) so với cùng kỳ năm 2018. Trong đó, phân khúc căn hộ cao cấp giảm đến 44% (2.227 căn so với 3.965 căn cùng kỳ năm 2018); căn hộ bình dân giảm 35% (1.249 căn so với 1.914 căn cùng kỳ năm 2018).
Thị trường BĐS TP.HCM trong 6 tháng đầu năm sụt giảm nghiêm trọng.
Sự sụt giảm của thị trường bất động sản như trên đã tác động đến nguồn thu ngân sách Thành phố. Theo đó, nếu như năm 2018, thu ngân sách từ đất khoảng 22,6 ngàn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 9,3% tổng thu ngân sách của Thành phố, giảm khoảng gần 4,6 ngàn tỷ đồng (giảm 17% so với năm 2017. Kết quả thu tiền sử dụng đất trong 5 tháng đầu năm 2019 giảm khoảng 60% so với cùng kỳ năm 2018.
Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước đang thực hiện lộ trình hạn chế dần tín dụng vào thị trường bất động sản, dẫn đến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các nguồn vốn khác thay thế một phần nguồn vốn tín dụng. Ngoài việc mở rộng hợp tác với doanh nghiệp nước ngoài (vốn FDI), hoặc tìm kiếm nguồn vốn trên sàn chứng khoán, doanh nghiệp bất động sản đang lựa chọn giải pháp phát hành trái phiếu doanh nghiệp để bổ sung vốn.
Trong 5 tháng đầu năm 2019, các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng, hạ tầng đã phát hành trái phiếu doanh nghiệp với giá trị lên đến hơn 16 ngàn tỷ đồng, chiếm 27% tổng giá trị trái phiếu đã phát hành. Thậm chí, có doanh nghiệp bất động sản đã phát hành trái phiếu với lãi suất rất cao lên đến 12-14,5%/năm, cao gần gấp đôi lãi suất tiết kiệm.
Nhiều khó khăn và nguy cơ rủi ro
Ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội BĐS TP.HCM cho rằng, hiên các doanh nghiệp BĐS trên địa bàn đang gặp rất nhiều khó khăn, thách thức như rủi ro về pháp lý. Theo ông Châu lý giải, sở dĩ có rủi ro về mặt pháp lý là bởi chủ đầu tư đã bỏ ra chi phí rất lớn để bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án, nhưng hiện nay không thể hoàn thành thủ tục pháp lý, hoặc không thể triển khai dự án, mà lỗi trong một số trường hợp không phải do chủ đầu tư:
Để mình chứng cho điều này, ông Châu dẫn chứng về những mâu thuẫn của các văn bản quy phạm pháp luật như: Dự án nhà ở thương mại bị ách tắc vì thủ tục hành chính, dù đã có quyết định chủ trương đầu tư, nhưng Sở Quy hoạch Kiến trúc không nhận hồ sơ đề xuất quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500, do Luật Quy hoạch đô thị quy định "chủ đầu tư" đề xuất đồ án quy hoạch 1/500, trong lúc Luật Đầu tư quy định ghi tên "nhà đầu tư" dự án nhà ở đã được giải phóng mặt bằng.
Hay như dự án có quỹ đất ở, đất nông nghiệp, xen cài đất rạch, bờ đất, đường thuộc diện Nhà nước quản lý thường chiếm khoảng trên dưới 10% diện tích dự án, đang bị ách tắc thủ tục thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, giao đất cho chủ đầu tư. Trong lúc doanh nghiệp đã nộp hồ sơ xin được giao đất dự án và hoàn toàn phụ thuộc vào cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành các quyết định này.
Hoặc như trường hợp dự án đã có quyết định công nhận chủ đầu tư, đã có quỹ đất sạch (trong đó, có khoảng trên dưới 10% diện tích là đất thuộc Nhà nước quản lý), nhưng các chủ đầu tư khởi công xây dựng các công trình, sau khi đã được cấp giấy phép xây dựng (hoặc miễn giấy phép xây dựng) và hội đủ điều kiện khởi công công trình.
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 107 Luật Xây dựng, thì cơ quan có thẩm quyền yêu cầu tạm ngừng thi công để hoàn thành thủ tục về thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, giao đất cho nhà đầu tư, như trường hợp dự án Khu nhà ở cao tầng tại phường Phú Mỹ, quận 7 của Công ty Hưng Lộc Phát. Nếu áp dụng tương tự thì sẽ có nhiều dự án khác bị ngừng thi công, ngừng triển khai thực hiện. Trong lúc, hành vi thuộc lĩnh vực nào thì lẽ ra trước tiên phải được áp dụng Luật chuyên ngành của lĩnh vực đó để điều chỉnh, cùng với việc áp dụng các quy phạm pháp luật khác.
Đặc biệt, một số dự án bị chậm tính tiền sử dụng đất do quy trình, thủ tục hành chính phức tạp, kéo dài, thường mất khoảng 1-3 năm. Hiện nay, việc áp dụng các phương pháp tính tiền sử dụng đất cụ thể chưa hợp lý. Kết quả tính tiền sử dụng đất dự án phổ biến chỉ bằng khoảng 75-80% chi phí giải phóng mặt bằng dẫn đến việc chủ đầu tư dự án nhà ở gần như phải "mua lại" quyền sử dụng đất lần thứ hai, do mức khấu trừ chi phí giải phóng mặt bằng quá thấp so với chi phí thực tế đã bỏ ra.
Tình trạng một số dự án bị rà soát hoặc bị thu hồi Quyết định tiền sử dụng đất; hoặc tạm dừng thực hiện Quyết định chuyển mục đích sử dụng đất của dự án để rà soát lại toàn bộ pháp lý: hoặc thu hồi, hủy bỏ Quyết định chủ trương đầu tư, do cơ sở pháp lý để đề xuất ra quyết định chủ trương đầu tư chưa chính xác, cần rà soát làm rõ…