“Quản trị rủi ro pháp lý – Doanh nhân cần biết gì?”

1. Theo Luật sư, doanh nhân thường gặp những rủi ro pháp lý nào trong quá trình điều hành doanh nghiệp?

Pháp luật Doanh nghiệp Việt Nam được xây dựng với các điều khoản chủ yếu nhằm điều chỉnh cơ cấu và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Thông  thường sẽ có 02 nhóm rủi ro mà các doanh nghiệp hay gặp phải đó là, rủi ro xuất phát từ chính việc xây dựng cơ chế pháp lý nội bộ trong doanh nghiệp và rủi ro từ việc thay đổi các chính sách pháp luật của nhà nước tác động trực tiếp đến doanh nghiệp.

Trong quá trình làm việc tôi nhận thấy, một trong số những rủi ro pháp lý thường gặp của các doanh nghiệp hiện tại xuất phát chính từ việc cơ chế pháp lý nội bộ của doanh nghiệp còn chưa chặt chẽ. Rủi ro này, là các vấn đề tồn tại trong quá trình hoạt động, vận hành của doanh nghiệp, chủ yếu xuất phát từ: Công tác quản trị, điều hành doanh nghiệp của doanh nhân và từ mối quan hệ của doanh nhân (chủ sử dụng lao động) và người lao động. Nguyên nhân chính làm doanh nghiệp thường  phải đối mặt với những rủi ro này chính là việc các nội quy, quy chế và biểu mẫu văn bản, hợp đồng... của nôi bộ doanh nghiệp được xây dựng chưa phù hợp với các quy định pháp luật hoặc không được cập nhật một cách thường xuyên để phù hợp với các quy định của pháp luật.

2. Doanh nghiệp nên áp dụng những biện pháp nào để kiểm soát và giảm thiểu rủi ro pháp lý ngay từ đầu?

Doanh nghiệp cần tự nâng cao nhận thức về pháp luật, chủ động nắm bắt kịp thời những quy định và những thay đổi của pháp luật hiện hành như: Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Bộ Luật Dân sự, Luật thương mại... và các Thông tư, Nghị định hướng dẫn dưới luật được chính phủ ban hành. Trường hợp không chắc chắn hay không có cách hiểu đúng đắn về nội dung các quy định pháp luật được ban trực tiếp truy phối đến hoạt động kinh doanh thì nên có sự tham vấn, giải đáp từ các đơn vị có chuyên môn điển hình như có thể trực tiếp hỏi cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc nhận được sự tư vấn của luật sư.

Doanh nghiệp nên xây dựng đội ngũ pháp chế riêng với những nhân viên có đầy đủ năng lực, trình độ và có chuyên môn cao được đào tạo về chuyên ngành pháp luật, để sớm nhận diện ra các rủi ro pháp lý có thể gặp phải trong quá trình kinh doanh, dân đến tranh chấp và có thể là vi phạm pháp luật. Ngoài ra, đội ngũ pháp chế hùng mạnh cũng sẽ là biện pháp để doanh nghiệp có được những quy chế quản trị nội bộ chặt chẽ nhằm giảm thiểu các rủi ro pháp lý thường gặp.

Khi tham gia vào các giao dịch hay thực hiện các dự án đầu tư, thì cần xây dựng hoặc kiểm tra chi tiết tính pháp lý của hợp đồng khi bước vào các giao dịch thì hợp đồng là văn bản quan trọng thể hiện nguyên tắc làm việc và sự thỏa thuận của đôi bên, trong trường hợp xảy ra tranh chấp, về cơ bản các vấn đề sẽ được cơ quan tài phán giải quyết dự trên cơ sở các văn bản, hợp đồng, tài liệu... đã được các bên ký kết.

3. Trong trường hợp doanh nghiệp bị vướng vào tranh chấp hoặc vi phạm pháp luật ngoài ý muốn, họ nên xử lý như thế nào để bảo vệ quyền lợi?

Trường bị vướng vào tranh chấp hoặc vi phạm pháp luật ngoài ý muốn, việc cần làm của Doanh nghiệp là nên ra soát lại toàn bộ các văn bản, tài liệu, hợp đồng xuyên suốt quá trình các bên làm việc để tìm ra các điều khoản, chế tài xử lý khi phát sinh ra tranh chấp, rủi ro. Từ đó, có phương hướng xử lý hoặc giải trình cụ thể cho từng vấn đề, trong trường hợp các văn bản này không quy định chi tiết thì nên có sự tham vấn của luật sư trước khi chính thức bước vào các quy trình tố tụng để xử lý, giải quyết tại tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền.

4. Có những thay đổi pháp lý nào trong năm 2025 mà doanh nhân cần đặc biệt lưu ý để đảm bảo tuân thủ pháp luật?

Giảm thuế GTGT trong 6 tháng đầu năm, Theo Nghị quyết 174/2024/QH15, Quốc hội quyết định tiếp tục giảm 2% thuế suất thuế GTGT đối với các nhóm hàng hóa, dịch vụ từ mức 10% xuống 8% trong thời gian từ ngày 1/1/2025 đến hết ngày 30/6/2025. Tuy nhiên, một số nhóm ngành như viễn thông, công nghệ thông tin, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, và kinh doanh bất động sản sẽ không được áp dụng chính sách giảm thuế này;

Sửa đổi luật quản lý thuế 2019, Luật sửa đổi, bổ sung năm 2024 đối với Luật Quản lý thuế 2019 đưa ra nhiều điểm mới nhằm nâng cao trách nhiệm và hiệu quả quản lý thuế; trong đó nêu rõ trách trách nhiệm của người nộp thuế phải khai chính xác, trung thực và đầy đủ hồ sơ thuế, đồng thời chịu trách nhiệm pháp lý với thông tin đã cung cấp. Trong khi đó, Luật cũng nhấn mạnh đến việc quản lý thuế đối với thương mại điện tử. Theo đó, nhà cung cấp nước ngoài có nghĩa vụ đăng ký, khai báo và nộp thuế tại Việt Nam.

Ngừng miễn thuế giá trị gia tăng hàng hóa nhập khẩu qua chuyển phát nhanh dưới 1 triệu đồng từ ngày 14/01/2025

5. Luật sư có thể chia sẻ một tình huống thực tế mà mình đã giải quyết, qua đó giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro pháp lý đáng tiếc?

Trong quá trình làm việc với các doanh nghiệp, có lần tôi đã tham giam tư vấn cho một doanh nghiêp kinh doanh dịch vụ kho bãi tại KCN Đình Vũ – Hải Phòng. Lúc bấy giờ, Doanh nghiệp có nhu cầu muốn xây dựng lại và cải tiến chất lượng kho bãi nên đã tìm đến các công ty xây dựng (nhà thầu) có chuyên môn và đã ký kết hợp đồng để thực hiện các công việc cải tạo nâng cấp kho bãi của mình. Tuy nhiên, sau khi tham gia tư vấn và kiểm tra hồ sơ được các bên ký kết, tôi nhận thấy hợp đồng thi công xây dựng không quy định các điều khoản về mặt bảo hành chất lượng công trình sau thi công, cũng như đưa ra các chế tài để xử lý nếu như có vi phạm. Sau đó, tôi đã tư vấn, xây dựng và đề nghị Doanh nghiệp, nhà thầu ký kết bổ sung phụ lục của hợp đồng để bổ sung các vấn đề còn chưa chặt chẽ. Kết quả sau 01 năm, thi công xây dựng chất lượng kho bãi có sự xuống cấp, nứt nẻ, lún... và lúc này các phụ lục hợp đồng mà Doanh nghiệp được tôi tư vấn đã phát huy tác dụng để các bên theo đó thực hiện.   

Rủi ro pháp lý là một thách thức không thể tránh khỏi đối với doanh nghiệp, tuy nhiên, nếu có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động kiểm soát, doanh nghiệp hoàn toàn có thể giảm thiểu được những hệ lụy không mong muốn. Việc cập nhật kịp thời các quy định pháp luật, xây dựng đội ngũ pháp chế chuyên nghiệp và tham vấn chuyên gia pháp lý là những giải pháp quan trọng giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả và an toàn. Hy vọng rằng những chia sẻ từ Luật sư Đoàn Thế Hiếu sẽ giúp các doanh nghiệp có thêm góc nhìn thực tế, từ đó áp dụng vào hoạt động kinh doanh để phát triển một cách bền vững trong môi trường pháp lý ngày càng hoàn thiện.