Trong khi nhiều doanh nghiệp và tổ chức tài chính lớn của Mỹ đua nhau "khám phá" cơ hội trong vũ trụ tiền ảo, chính quyền Trung Quốc lại liên tục đưa ra những lệnh cấm gắt gao và cảnh báo mạnh mẽ nhà đầu tư về tiền ảo.
Ngày 21/5, dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Lưu Hạc, cuộc họp của Ủy ban Bình ổn và Phát triển Tài chính thuộc Hội đồng Nhà nước Trung Quốc thông báo sẽ cấm đào và giao dịch Bitcoin.
Bitcoin cũng như các loại tiền số khác trên sàn giao dịch ngay lập tức chìm trong sắc đỏ sau thông báo từ giới chức Trung Quốc. Hiện tại, Bitcoin được giao dịch ở ngưỡng trên 37.000 USD so với mốc kỷ lục là 65.000 USD.
Lịch sử các lệnh cấm tiền ảo của Trung Quốc
Đây không phải lần đầu tiên Trung Quốc đưa ra các lệnh cấm liên quan tới tiền ảo. Năm 2017, Bắc Kinh đã ra lệnh cấm các sàn giao dịch tiền ảo trong nước và hoạt động huy động vốn bằng tiền ảo (ICO). Khi đó, Trung Quốc chiếm tới 90% tổng giao dịch Bitcoin toàn cầu. Tuy nhiên, lệnh cấm này không ngăn được các nhà đầu tư cá nhân mua tiền ảo thông qua các sàn giao dịch nước ngoài.
Tháng 6/2019, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc tiếp tục tuyên bố chặn quyền truy cập vào tất cả các sàn giao dịch tiền ảo trong và ngoài nước cũng như các trang web huy động vốn bằng tiền ảo để ngăn chặn nhà đầu tư giao dịch với các sàn nước ngoài.
Tuy nhiên, tuần qua đã chứng kiến các nỗ lực quyết liệt nhất của Trung Quốc nhằm kiềm chế sự phát triển nhanh chóng của thị trường tiền số từ đầu năm đến nay.
Thông báo sẽ cấm đào Bitcoin đến chỉ vài ngày sau lệnh cấm giao dịch và cung cấp dịch vụ liên quan đến tiền ảo. Theo thông cáo chung ngày 18.5 của ba cơ quan liên kết của Trung Quốc bao gồm Hiệp hội Tài chính Internet Quốc gia, Hiệp hội Ngân hàng và Hiệp hội Thanh toán & Bù trừ, các tổ chức tài chính như ngân hàng và kênh thanh toán trực tuyến không được phép cung cấp bất kỳ dịch vụ đăng ký, giao dịch, thanh toán, tiết kiệm, ủy thác, cầm cố, hay phát hành các sản phẩm tài chính liên quan tới tiền ảo.
“Gần đây, giá tiền điện tử tăng mạnh rồi lại lao dốc, và hoạt động giao dịch đầu cơ tiền ảo có xu hướng tăng trở lại, có nguy cơ gây tổn hại nghiêm trọng tới tài sản của các nhà đầu tư, đồng thời phá vỡ trật tự kinh tế, tài chính thông thường", thông cáo cũng cảnh báo các nhà đầu tư.
Lệnh cấm giao dịch ngày 18.5 ngay lập tức khiến tổng giá trị đồng tiền ảo lớn nhất là Bitcoin sụt giảm đến 50 tỷ USD, tức 2,5%.
Thị trường toàn cầu sẽ ra sao khi lệnh cấm đào Bitcoin tại Trung Quốc có hiệu lực?
Trung Quốc vẫn là quốc gia đóng góp lớn nhất vào mạng lưới đào Bitcoin toàn cầu, chiếm đến 70% sản lượng thế giới, dù tỷ lệ này đã sụt giảm trong những năm gần đây.
Tân Cương, Tứ Xuyên và Nội Mông là những khu vực có nhiều mỏ đào Bitcoin nhất. Tuy nhiên, vì việc đào Bitcoin tiêu thụ quá nhiều năng lượng, gây ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường, vào tháng Ba, lãnh đạo khu tự trị Nội Mông đã chính thức cấm các doanh nghiệp khai thác Bitcoin. Các đường dây nóng được thiết lập để người dân báo cáo khi thấy các mỏ đào Bitcoin hoạt động.
Việc Trung Quốc cấm đào Bitcoin "sẽ có những tác động sâu sắc đến thị trường tiền điện tử toàn cầu", theo Winston Ma, giáo sư trợ giảng của Trường Luật NYU và là tác giả của cuốn sách “Cuộc chiến kỹ thuật số”.
Philip Gradwell, Kinh tế Trưởng tại Chainalysis, công ty phân tích công nghệ blockchain đưa ra phân tích cụ thể hơn về tác động này. Theo ông, về ngắn hạn, giá Bitcoin có thể sẽ còn biến động mạnh hơn khi thị trường tiếp nhận lệnh cấm đào Bitcoin tại Trung Quốc. Thực tế giá Bitcoin lao dốc đã chứng minh dự đoán từ năm 2018 của Gradwell hoàn toàn đúng.
Sau đó, về trung hạn, việc mất đi nguồn năng lượng sẽ khiến việc thực hiện các giao dịch chậm hơn và tốn kém hơn - có thể mất nhiều tuần mới hoàn thành; và về lâu dài, sự thiếu hụt các mỏ đào Trung Quốc có thể thay đổi cán cân quyền lực, thay đổi các giao thức Bitcoin và thậm chí có thể đe dọa sụp đổ thị trường Bitcoin, theo Gradwell.
Nguyên nhân thực sự: Quyền kiểm soát tiền tệ và thị trường tài chính
Trung Quốc hiện là thị trường sôi động nhất trong lĩnh vực thanh toán di động phi ngân hàng. Trong giai đoạn 2018–2019, tỷ lệ tăng trưởng giao dịch điện tử là 55%, so với mức dưới 10% ở Mỹ, đồng thời Trung Quốc cũng đạt được tỷ lệ thâm nhập thanh toán di động là 86%.
Các công ty fintech như Alipay và Tencent luôn dẫn đầu trong lĩnh vực thanh toán kỹ thuật số, cho đến khi nhà nước thắt chặt kiểm soát các doanh nghiệp tài chính tư nhân, khẳng định vai trò kiểm soát trên thị trường thị trường tài chính.
Mối quan hệ của Trung Quốc với tiền điện tử cũng có nhiều thay đổi trong vài năm qua. Trung Quốc chiếm khoảng 2/3 sản lượng khai thác tiền số toàn cầu, nhưng các nhà chức trách Trung Quốc đã ngày càng siết chặt các lệnh cấm đối với thị trường tiền ảo.
Hai xu hướng trên chứng tỏ xu hướng chính sách tài chính hỗ trợ nền kinh tế thực (serving the real economy), khi thị trường tài chính số phát triển bùng nổ khó kiểm soát, theo giáo sư Isabella Weber, tác giả cuốn sách “How China Escaped Shock Therapy” (tạm dịch: Làm thế nào Trung Quốc thoát được liệu pháp sốc”.
Tuy nhiên, một mặt ngăn cấm tiền điện tử tư nhân, chính phủ Trung Quốc lại nỗ lực tạo ra đồng nhân dân tệ điện tử cho Ngân hàng Trung ương phát hành. Bản chất của nghịch lý này nằm ở câu hỏi cơ bản sâu xa: Quyền lực phát hành tiền nên thuộc về ai?
Đây là một câu hỏi lâu đời trong kinh tế học. Friedrich Hayek và các nhà kinh tế học theo chủ nghĩa tự do như sẽ đưa ra câu trả lời có lợi cho các chủ thể tư nhân. Ngược lại, không ít chuyên gia luôn lập luận về đặc quyền của nhà nước trong việc phát hành tiền, nhằm đảm bảo tính hiệu quả của chính sách kinh tế và tiền tệ.
Ở Trung Quốc, nhà nước không nắm vai trò thống trị, mà dẫn dắt, định hướng cho nền kinh tế thị trường hóa theo bản sắc riêng của quốc gia này. Nhà nước luôn duy trì vai trò tích cực trong tất cả thị trường quan trọng. Việc giành lại hoặc đảm bảo độc quyền đối với quyền phát hành tiền là sự phản ánh của mô hình chính sách tổng thể này.
Các nhà đầu tư nên lưu ý rằng tuyên bố độc quyền phát hành tiền tệ không phải là quan điểm duy nhất của Trung Quốc. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cũng cho rằng Bitcoin không phải là tiền tệ thực, không nên và không được sử dụng như tiền tệ trên thị trường, dù chưa có lệnh cấm tiền ảo rõ rệt như ở Trung Quốc. Việc Trung Quốc là nước đi đầu trong việc kiềm soát bong bóng tiền số chỉ ra rằng quốc gia này vẫn đang đi đầu trong việc phát triển tiền kỹ thuật số do chính phủ phát hành.