Thị trường bia Việt Nam đã trải qua quý 1/2025 với nhiều biến động và khó khăn kéo dài sau đại dịch cùng các quy định quản lý ngày càng chặt chẽ. Theo báo cáo của Euromonitor được Chứng khoán Mirae Asset trích dẫn, thị trường bia nội địa hiện vẫn do 4 tên tuổi lớn là Heineken, Sabeco (HOSE: SAB), Carlsberg và Habeco (HOSE: BHN) chi phối, nắm giữ trên 90% thị phần. Trong đó, SAB và BHN là hai doanh nghiệp niêm yết đại diện cho ngành trên sàn chứng khoán.
Dữ liệu từ VietstockFinance cho thấy, bức tranh kinh doanh quý 1/2025 của 14 doanh nghiệp bia niêm yết có sự phân hóa rõ rệt, nhưng xu hướng chung là lợi nhuận suy giảm trên diện rộng. Tổng doanh thu của nhóm này đạt hơn 9.200 tỷ đồng, giảm 12% so với cùng kỳ năm 2024. Mặc dù biên lợi nhuận gộp bình quân có sự cải thiện nhẹ, tăng 1,5 điểm phần trăm lên 25,8%, nhưng lãi ròng toàn ngành vẫn giảm 18%, chỉ đạt 862,5 tỷ đồng. Điều này phản ánh áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt và những khó khăn trong việc kiểm soát chi phí hoạt động.
Hai "ông lớn" ngành bia trái chiều
Sự phân hóa trong kết quả kinh doanh thể hiện rõ nhất ở hai đầu tàu của ngành là Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) và Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (Habeco).
Sabeco tiếp tục khẳng định vị thế dẫn đầu khi đóng góp tới 53% tổng doanh thu của nhóm doanh nghiệp bia trên sàn, đạt 5.811 tỷ đồng trong quý 1/2025, tuy nhiên con số này đã giảm 19% so với cùng kỳ năm trước. Lợi nhuận ròng đạt 793 tỷ đồng, chiếm đến 92% tổng lợi nhuận của cả nhóm, dù vậy cũng sụt giảm 20% và ghi nhận mức thấp nhất trong vòng 14 quý (kể từ quý 4/2021). Điểm sáng hiếm hoi là biên lợi nhuận gộp của Sabeco đã tăng lên 32,2%, mức cao nhất trong 10 quý gần đây.
Lý giải về kết quả kinh doanh đi xuống, Sabeco cho biết nguyên nhân chủ yếu đến từ sự cạnh tranh ngày càng gia tăng trên thị trường, tác động kéo dài của các quy định kiểm soát nồng độ cồn (như Nghị định 100/2019/NĐ-CP), và sự thay đổi trong cách tính thuế tiêu thụ đặc biệt sau khi hợp nhất Sabibeco thành công ty con từ ngày 03/01/2025. Bên cạnh đó, thu nhập từ lãi tiền gửi giảm trong khi chi phí tài chính và chi phí quản lý doanh nghiệp tăng do liên quan đến thương vụ mua lại Sabibeco. Sau 3 tháng đầu năm, Sabeco mới thực hiện được 13% kế hoạch doanh thu (24.900 tỷ đồng) và 17% mục tiêu lợi nhuận (4.580 tỷ đồng) đã được Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025 thông qua.
Trái ngược với Sabeco, Habeco ghi nhận sự tăng trưởng ở cả doanh thu và lợi nhuận. Doanh thu của BHN tăng 11%, đạt 1.458 tỷ đồng. Đáng chú ý, công ty báo lãi ròng 33 tỷ đồng, một sự đảo chiều ấn tượng từ mức lỗ 5,2 tỷ đồng của cùng kỳ năm trước. Biên lợi nhuận gộp cũng được cải thiện từ 20,4% lên 24,3%. Tuy nhiên, nếu so với quý liền kề (quý 4/2024), cả doanh thu và lợi nhuận của BHN đều ghi nhận quý giảm thứ ba liên tiếp, đưa kết quả quý 1/2025 xuống mức thấp nhất trong 4 quý gần đây. Habeco đã thực hiện được 20% kế hoạch doanh thu và 11% chỉ tiêu lợi nhuận năm.
Doanh nghiệp nhỏ chật vật tìm lối ra
Tại nhóm các doanh nghiệp bia có quy mô nhỏ hơn, sự phân hóa diễn ra mạnh mẽ hơn. CTCP Bia Sài Gòn - Miền Trung (UPCoM: SMB), một công ty liên kết của Sabeco, là một trong số ít đơn vị ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận 22%, đạt gần 29 tỷ đồng, mặc dù doanh thu giảm 10% xuống còn 296 tỷ đồng. Việc giá vốn giảm mạnh đã giúp biên lợi nhuận gộp của SMB tăng lên 26,2%, nhờ quản lý tốt chi phí nguyên vật liệu và điều chỉnh cơ cấu sản phẩm. Dù vậy, đây vẫn là mức lãi ròng thấp nhất của SMB trong 4 quý vừa qua.
CTCP Habeco Hải Phòng (UPCoM: HBH), công ty con của Habeco, cũng đã thoát lỗ nhờ không còn kinh doanh dưới giá vốn, đồng thời tăng sản lượng sản xuất, tiêu thụ và có thêm sự hỗ trợ từ doanh thu tài chính.
Tuy nhiên, phần lớn các doanh nghiệp nhỏ khác lại đối mặt với kết quả đáng lo ngại. CTCP Bia Sài Gòn - Quảng Ngãi (UPCoM: BSQ) chứng kiến lợi nhuận sụt giảm mạnh 66%, chỉ còn gần 9 tỷ đồng. Lợi nhuận của CTCP Bia Sài Gòn - Miền Tây (UPCoM: WSB) giảm 14%, còn 17 tỷ đồng, trong khi CTCP Bia Hà Nội - Hải Dương (UPCoM: HAT) chỉ lãi vỏn vẹn 384 triệu đồng, giảm 10%.
Có đến 7/14 doanh nghiệp bia niêm yết báo lỗ trong quý 1/2025. Các tên tuổi ghi nhận lỗ bao gồm CTCP Bia Hà Nội - Thanh Hóa (UPCoM: THB) lỗ 7 tỷ đồng, CTCP Bia Sài Gòn - Phú Thọ (UPCoM: BSP) lỗ 5,7 tỷ đồng, cùng với CTCP Bia Sài Gòn - Sông Lam (UPCoM: SBL) và CTCP Bia Hà Nội - Nam Định (UPCoM: HAD) cùng lỗ gần 1 tỷ đồng. Ba đơn vị khác chuyển từ có lãi sang lỗ là CTCP Bia Sài Gòn - Lào Cai (UPCoM: BSL) lỗ 3,6 tỷ đồng, CTCP Bia Sài Gòn - Hà Nội (UPCoM: BSH) lỗ 1,4 tỷ đồng và CTCP Bia Sài Gòn - Đồng Tháp (UPCoM: STD) lỗ 106 triệu đồng. Điểm chung của nhóm doanh nghiệp thua lỗ này là biên lợi nhuận gộp giảm mạnh, cho thấy áp lực chi phí vẫn là một rào cản lớn.
Áp lực thuế tiêu thụ đặc biệt và chiến lược thích ứng
Mặc dù triển vọng trung hạn của ngành bia Việt Nam được đánh giá là tích cực, với tốc độ tăng trưởng sản lượng tiêu thụ được kỳ vọng duy trì ở mức 5-6%/năm nhờ cơ cấu dân số trẻ, thu nhập người dân tăng và sự phục hồi của ngành du lịch, ngành này vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức dài hạn. Một trong những mối quan tâm lớn nhất hiện nay là Dự thảo sửa đổi Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (TTĐB). Dự kiến, Luật này sẽ được Quốc hội thảo luận và có thể thông qua trong kỳ họp thứ 7 (diễn ra từ tháng 5 đến tháng 6/2025) và có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, với lộ trình tăng thuế được đánh giá là khá mạnh.
Theo phân tích của Chứng khoán Mirae Asset, thuế TTĐB đối với bia tại Việt Nam đã được điều chỉnh 4 lần trong quá khứ, tăng từ 45% lên mức 65% vào năm 2018. Mỗi lần tăng thuế thường kéo theo giai đoạn tiêu thụ bia chững lại, kéo dài khoảng 2-3 năm. Tuy nhiên, ngành bia thường có khả năng phục hồi sau giai đoạn thích nghi này nhờ khả năng chuyển một phần gánh nặng thuế sang người tiêu dùng và đặc thù văn hóa tiêu dùng tại Việt Nam. Chứng khoán Shinhan Việt Nam (SSV) ước tính giá rượu bia có thể tăng thêm khoảng 10% trong năm 2026 và mỗi năm sau đó tăng thêm 2-3%. Dù điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nhu cầu trong ngắn hạn, các doanh nghiệp đầu ngành được cho là vẫn có dư địa để phục hồi trong dài hạn.
Để thích ứng với môi trường pháp lý và những biến động của thị trường, các doanh nghiệp bia buộc phải trở nên linh hoạt hơn trong chiến lược kinh doanh. Phát biểu tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025, ông Lester Tan, Tổng Giám đốc Sabeco, nhấn mạnh rằng công ty sẽ tập trung vào chiến lược "cao cấp hóa" sản phẩm. Mục tiêu không phải là cạnh tranh trực diện về giá với các thương hiệu quốc tế, mà là cải thiện biên lợi nhuận của từng dòng sản phẩm bằng cách nâng cấp dần chất lượng, phù hợp với xu hướng tiêu dùng mới.
Về vấn đề thuế TTĐB, Sabeco cho biết đang tích cực đối thoại với Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cũng như Bộ Tài chính để đề xuất một mức tăng thuế hợp lý hơn và một lộ trình áp dụng dài hơn. Ông Lester Tan cũng cho biết, công ty dự kiến sẽ chuyển phần thuế tăng này sang người tiêu dùng, điều này có thể dẫn đến giá bán lẻ bia cao hơn trong tương lai.