Để có nguồn lực thực hiện dự án Superstrata, startup Arevo do vợ chồng bà Lê Diệp Kiều Trang và ông Sonny Vũ điều hành đã quyết định đưa dự án xe đạp in 3D lên nền tảng gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding) Indiegogo vào tháng 7/2020.
Chỉ trong thời gian ngắn, dự án Superstrata đã thu hút được hàng nghìn nhà tài trợ với số tiền thu về hơn 7 triệu USD. Theo lộ trình đề ra, sau chiến dịch gọi vốn cộng đồng sẽ chuyển sang giai đoạn thử nghiệm. Tuy nhiên, sau gần 3 năm, Superstrata thông báo dừng hoạt động.
Vậy hình thức Gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding) thực chất là gì và có an toàn?
Gọi vốn cộng đồng là gì?
Crowdfunding không phải là một khái niệm mới trên thế giới mà đã tồn tại từ nhiều năm nay.
Năm 1997, người hâm mộ của ban nhạc rock Marillon (Mỹ) đã phát động một chiến dịch quyên góp qua internet để tài trợ cho chuyến lưu diễn của thần tượng. Kết quả là đã có 60.000 USD được đóng góp. Sau này, chính ban nhạc đã tiếp tục sử dụng mô hình huy động vốn để đầu tư cho quá trình phát hành các album mới.
Cách gọi vốn truyền thống và gọi vốn cộng đồng.
Hiểu đơn giản, Crowdfunding là hình thức tài trợ cho một dự án hoặc liên doanh bằng cách tăng cường sự đóng góp tiền từ một số lượng lớn người tham gia, thường thông qua internet.
Có 3 nhân tố chính tạo nên mô hình này đó là: Người khởi xướng dự án hoặc dự án được tài trợ; các cá nhân hoặc nhóm người ủng hộ ý tưởng này; và một “môi trường” (platform) mang các bên đến với nhau để khởi động ý tưởng.
Crowdfunding hoạt động như thế nào?
Nhìn chung các mô hình crowdfunding hiện tại đều có cách hoạt động giống nhau. Người khởi xướng hoặc chủ dự án sẽ đăng dự án của mình trên website, sau đó kêu gọi nhà đầu tư cá nhân góp vốn. Nhà đầu tư cá nhân khi thấy dự án phù hợp với mình, có tiềm năng phát triển hoặc chỉ đơn giản là muốn ủng hộ sẽ lựa chọn gói ủng hộ khác nhau mà chủ dự án đưa ra.
Thông qua các nền tảng như Indiegogo, Kickstarter hay GoFundMe, CircleUp..., đội ngũ phát triển dự án hoặc nhà sáng lập sẽ tạo chiến dịch gây quỹ tập thể, trong đó mỗi người dùng có thể đầu tư một số tiền tùy vào khả năng.
Đổi lại, dự án sẽ cung cấp những đặc quyền khác nhau cho nhà đầu tư. Phổ biến nhất của những đặc quyền mà nhà đầu tư nhận lại đó là quà trả phần thưởng, tri ân (rewards based); hay gọi vốn theo hình thức quyên góp từ thiện của nhà tài trợ (donation based); đầu tư (equity based); cho vay vốn (lending based).
Trong đó, gọi vốn theo hình thức quyên góp từ thiện (donation-based crowdfunding), các dự án được tài trợ bằng cách quyên góp và chủ dự án không phải trả lợi ích cho người góp vốn. Dự án được tài trợ chủ yếu phục vụ cho mục đích nhân đạo, xã hội, giáo dục, nghiên cứu y tế,...
Nếu như hình thức gọi vốn bằng quyên góp từ thiện không được nhận lại giá trị vật chất hữu hình nào thì gọi vốn theo hình thức trả phần thưởng (rewards based), người đóng góp có thể được nhận một phần thưởng để tri ân cho sự đóng góp. Đây có thể coi là hình thức gọi vốn cộng đồng phổ biến nhất hiện nay. Huy động vốn cộng đồng dựa trên phần thưởng phù hợp với nhiều loại dự án văn hóa như điện ảnh, album ca nhạc, xuất bản sách, báo chí...
Với hình thức gọi vốn cho vay (lending-based), người góp vốn trở thành bên cho vay với mô hình tương tự như tài chính vi mô. Hình thức gọi vốn này cho phép nhà tài trợ rót vốn cho dự án dưới dạng khoản vay (có hoặc không có lãi suất) dựa trên các nền tảng cho vay liên kết, nền tảng cho vay cá nhân hay doanh nghiệp. Nhà đầu tư sau đó sẽ thu lại khoản tiền gốc kèm theo tiền lãi.
Gọi vốn theo hình thức đầu tư (equity-based), nhà đầu tư nắm giữ một phần vốn của công ty dưới hình thức cổ phần. Một trong những ưu điểm lớn của hình thức này là nhà đầu tư sẽ nhận được khoản lợi nhuận tăng lên tương ứng với sự tăng trưởng của doanh nghiệp. Ngược lại, họ cũng phải đối mặt với rủi ro mất vốn khi doanh nghiệp hoạt động không hiệu quả.
Toàn bộ số tiền được ủng hộ sẽ chuyển về chủ sở hữu của website crowdfuding, khi gây quỹ thành công, số tiền sẽ được chuyển cho chủ dự án để thực hiện. Trong trường hợp gọi vốn không thành công, số tiền ủng hộ sẽ được chuyển trả lại cho nhà đầu tư cá nhân.
Có phải cứ gọi vốn cộng đồng là sẽ thành công?
Kickstarter và Indiegogo được biết đến là hai trong số nhiều nền tảng gây vốn cộng đồng khá nổi tiếng. Tuy nhiên, không phải dự án nào gọi vốn xong cũng thực hiện thành công.
Indiegogo nhiều lần nhấn mạnh crowdfunding là hình thức đầu tư có rủi ro. Nền tảng lưu ý tất cả khoản tài trợ mang tính chất tự nguyện, theo quyết định cá nhân và khả năng chấp nhận rủi ro của nhà tài trợ.
Cùng với đó, Indiegogo không đảm bảo các chiến dịch sẽ thành công hoặc các đặc quyền sẽ được phân phối thỏa đáng tới người tài trợ. Bởi lẽ, khi tham gia vào bất cứ một dự án mới nào, người tài trợ cũng cần chấp nhận rủi ro chiến dịch có thể gặp phải những thách thức không lường trước, thậm chí chiến dịch và đặc quyền có thể không thành hiện thực
Ngoài ra, Indiegogo cũng đề nghị người dùng đánh giá chặt chẽ chiến dịch và tài trợ ở mức có thể chi trả trong trường hợp chiến dịch không thể hoàn thành theo kế hoạch.