Trong vụ án “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”; Rửa tiền" và “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại tỉnh Lào Cai, TAND tỉnh Lào Cai đã trả hồ sơ đề nghị điều tra bổ sung đối với bị can Nguyễn Mạnh Thừa và đồng phạm các vấn đề liên quan đến hợp đồng mua bán quặng Apatit trái phép với Công ty TNHH Xây dựng thương mại Lilama ( Cty Lilama ).
Đồng thời, tòa án đề nghị tiếp tục điều tra và xác minh số tiền thu lợi bất chính của Công ty TNHH Phốt pho vàng Việt Nam và Công ty Cổ phần Hóa chất Đức Giang Lào Cai, phát sinh từ hợp đồng mua bán quặng Apatit trái phép với Công ty TNHH Xây dựng thương mại Lilama (Cty Lilama).
Theo cáo trạng, trong giai đoạn từ ngày 8 đến 26/9/2014, bị can Nguyễn Mạnh Thừa, Giám đốc Cty Lilama đã trực tiếp đàm phán, thương lượng và chỉ đạo Nguyễn Quang Triệu (PGĐ Công ty Lilama ) ký hợp đồng bán quặng apatit loại I, được khai thác trái phép tại khu vực 3,77 ha Khai trường 18, thôn 2, xã Đồng Tuyển, với số lượng trên 71 nghìn tấn cho Công ty Hóa chất Đức Giang Lào Cai (hơn 80 tỷ đồng) và hơn 19 nghìn tấn cho Công ty Phốt pho Vàng (hơn 25 tỷ đồng).
Cả 2 công ty đã nhập kho và sử dụng quặng như nguyên liệu sản xuất trong các nhà máy của mình. Số lượng quặng apatit còn lại, là hơn 1,3 triệu tấn, Công ty Lilama đã bán cho Công ty Apatit . Mặc dù cả 3 công ty đều mua quặng apatit từ Công ty Lilama, tuy nhiên, Cơ quan điều tra chỉ đề nghị truy tố các cá nhân thuộc Công ty Apatit.
Căn cứ kết luận điều tra, Viện KSND tỉnh Lào Cai đã truy tố Nguyễn Quang Huy, nguyên TGĐ Công ty Apatit); Phạm Cao Khiêm, cựu Phó Tổng giám đốc Công ty Apatit; Nguyễn Ngọc Bích, cựu Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Apatit; Lương Văn Na; cựu Phó Tổng Giám đốc Công ty Apatit), Cao Văn Tham (cựu Phó Trưởng phòng kế hoạch thị trường Công ty Apatit; Nguyễn Văn Bình, nguyên thành viên Hội đồng thành viên Công ty Apatit; Nguyễn Văn Chung về tội "Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên," theo quy định tại điểm b, khoản 2 Điều 227 Bộ luật Hình sự năm 2015. Do vậy, TAND tỉnh Lào Cai đề nghị tiếp tục điều tra và xác minh số tiền thu lợi bất chính của hai công ty nêu trên.
Trước đó Cơ quan CSĐT, Công an tỉnh Lào Cai đã công bố kết luận điều tra vụ án.Theo đó, ngày 25/6/2014, Ngô Đức Hoàng, chuyên viên Văn phòng UBND tỉnh Lào Cai có phiếu trình Thường trực UBND tỉnh về việc cho phép Công ty Lilama tiêu thụ 30.000 tấn quặng Apatit cho các nhà máy chế biến sâu trên địa bàn tỉnh để tháo gỡ khó khăn về tài chính cho doanh nghiệp.... Đây là số quặng thu gom được trong quá trình thi công san gạt mặt bằng thực hiện dự án khách sạn nhà hàng tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP. Lào Cai.
Sau khi được chấp thuận, Công ty Lilama liên hệ và cung cấp số quặng Apatit (30.000 tấn) trên cho các doanh nghiệp. Theo hợp đồng, Lilama đã thoả thuận, thương thảo và ký hợp đồng bán quặng cho Hoá chất Đức Giang Lào Cai tổng hơn 19.833 tấn, tổng giá trị hơn 23,97 tỷ đồng; tương tự, bán cho Công ty TNHH Phốt pho vàng Việt Nam hơn 23.837 tấn, tổng giá trị gần 33,5 tỷ đồng.
Diễn biến vụ việc, ngày 14/3/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra quyết định trưng cầu giám định về tài chính để xác định số tiền lợi nhuận mà Công ty TNHH Phốt pho vàng Việt Nam và Công ty Cổ phần Hóa chất Đức Giang Lào Cai (nay là Công ty TNHH MTV Hóa chất Đức Giang Lào Cai) thu được từ việc ký hợp đồng mua bán quặng với Lilama.
Ngày 5/5/2023, Sở Tài chính tỉnh thông báo về việc không đủ cơ sở thực hiện giám định tư pháp về tài chính theo quy định đối với các nội dung trưng cầu.Căn cứ kết luận giám định, Cơ quan CSĐT, Công an tỉnh Lào Cai đã ra yêu cầu định giá tài sản để xác định trị giá của các loại quặng Apatit có trong diện tích 3,77ha thuộc Khai trường 18 đã cho phép Công ty Lilama khai thác và tiêu thụ trái phép trong quá trình thi công dự án khách sạn, nhà hàng.
Ngày 6/7/2023, Hội đồng Định giá tài sản trong tố tụng hình sự ban hành kết luận, trong đó định giá tài sản số quặng Apatit mà Công ty Lilama đã khai thác là 1.589.035 tấn các loại có trị giá 689,29 tỷ đồng.
Cáo trạng cho biết: Đối với Phốt pho vàng Việt Nam và Hóa chất Đức Giang Lào Cai quá trình điều tra xác định tại thời điểm xảy ra vụ án đều không biết việc Nguyễn Mạnh Thừa, Giám đốc Công ty Lilama khai thác quặng Apatit tại thôn 2, xã Đồng Tuyển, TP. Lào Cai là trái phép nên cơ quan điều tra không đề cập xử lý.
Trên báo cáo tài chính kiểm toán năm 2014 của CTCP Bột giặt và Hóa chất Đức Giang (tiền thân của CTCP Tập đoàn Hóa chất Đức Giang - mã chứng khoán DGC ngày nay) ghi nhận năm 2014 công ty phát sinh mới khoản “phải trả người bán” tổng 110 tỷ đồng.
Trong đó, riêng khoản phải trả cho công ty Lilama hơn 11 tỷ đồng (số đầu kỳ bằng 0).Khoản này đã “biến mất” trên báo cáo tài chính năm 2015, không ghi rõ đã trả, hay nằm trong nhóm “các nhà cung cấp khác”.