Có tới 1/4 các chủ nhà máy tại Khu công nghiệp Kaesong đã chuyển nơi sản xuất đến Việt Nam và nước láng giềng Campuchia để tìm kiếm lao động giá rẻ khi khu công nghiệp này đóng cửa vào năm 2013. Choi, chủ một doanh nghiệp sản xuất hàng may mặc, chọn Việt Nam làm điểm đến.
Ba năm sau, Choi và các nhà sản xuất khác đang hoạt động tại Việt Nam cho biết họ đang vật lộn để hòa vốn do chi phí vận chuyển và chi phí lao động cao hơn, doanh số yếu hơn.
Họ hy vọng hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai sắp tới giữa Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un tại thủ đô Hà Nội của Việt Nam sẽ dẫn đến việc nới lỏng các lệnh trừng phạt đối với Triều Tiên và hồi sinh Khu công nghiệp Kaesong.
"Chúng tôi đã bị bỏ rơi, sau đó hy vọng nhưng không có gì thực sự thay đổi", ông Choi, chủ tịch hãng sản xuất hàng may mặc DMF, nói với Reuters tại văn phòng Hà Nội của ông.
"Năm ngoái, Hội nghị thượng đỉnh lịch sử đầu tiên giữa Kim và Trump ở Singapore vẫn chưa có kết quả. Tôi hy vọng sẽ thấy một sự thay đổi thực sự từ hội nghị thượng đỉnh này", Choi cho hay.
Kaesong là một trong những dự án hàng đầu mà Hàn Quốc và Triều Tiên dự kiến sẽ thảo luận, cùng với các tuyến đường sắt và một trung tâm du lịch trên núi.
Một nhóm các chủ sở hữu nhà máy tại Kaesong trước đây cho biết họ cân nhắc đến Việt Nam trong hội nghị thượng đỉnh Trump-Kim lần thứ hai để vận động nối lại công viên công nghiệp Kaesong. Tuy nhiên sau đó họ lại quyết định không thực hiện.
Khu công nghiệp Kaesong
Tại nhà máy Kaesong của mình, Choi đã thuê khoảng 600 người Triều Tiên để sản xuất quần jean và quần golf cho các công ty Hàn Quốc, bao gồm cả chi nhánh thời trang của Samsung Group. Ông trả cho họ mức lương hàng tháng khoảng 200 USD, bao gồm cả tiền làm thêm giờ.
Sau khi đóng cửa, Choi thành lập một liên doanh may mặc mới gần Hà Nội với một đối tác Việt Nam.
Ở đó, công nhân địa phương đã nhận được tiền thưởng ngày lễ và bảo hiểm khoảng trên 300 USD/tháng.
Sau khi mất một số khách hàng kể từ khi Kaesong đóng cửa, doanh số đã giảm khoảng một nửa và Choi cho biết, công ty của ông đã báo lỗ trong hai năm liên tiếp.
"Tôi đang chiến đấu với một trận chiến sinh tử ở đây để cố gắng không làm tổn thất thêm nữa, vì vậy công việc kinh doanh của tôi vẫn duy trì cho đến những ngày mà Kaesong mở cửa trở lại và tôi có thể quay trở lại", ông Choi tâm sự.
Vào thời kỳ đỉnh cao, Kaesong đã thuê 55.000 công nhân Triều Tiên trong các nhà máy thuộc sở hữu của Hàn Quốc, sản xuất mọi thứ, từ đồ chơi đến hàng dệt may đến đồ điện tử. Nhà máy này đã tạo ra tới 100 triệu USD doanh thu mỗi năm.
Khoảng 14% các công ty hoạt động tại Kaesong đã ngừng hoạt động kể từ khi ngừng hoạt động, theo một cuộc khảo sát tháng 4/2018 của Liên đoàn các doanh nghiệp vừa và nhỏ Hàn Quốc. Gần như tất cả các chủ sở hữu nhà máy Kaesong trước đây muốn quay trở lại Triều Tiên, theo kết quả khảo sát.
Nhiều nhà sản xuất Hàn Quốc tại Việt Nam đang phải vật lộn với chi phí lao động cao và tăng trưởng chậm lại, trong khi tại Triều Tiên, công nhân rẻ hơn nhiều và tài nguyên chưa được khai thác.
Người Hàn rời Kaesong, lập cơ sở sản xuất tại Việt Nam
Tuy nhiên, một số tập đoàn lớn nhất của Hàn Quốc đã thua lỗ nặng nề khi vòng hòa giải liên Triều trước đó vào đầu những năm 2000 kết thúc. Hiện tại, họ có các hoạt động sản xuất lớn ở Việt Nam và dường như ít quan tâm đến việc từ bỏ quốc gia Đông Nam Á này để trở lại Triều Tiên. Điển hình là "gã khổng lồ" công nghệ Samsung.
"Các biện pháp trừng phạt đối với Triều Tiên vẫn còn hiệu lực và chúng tôi thậm chí không có khả năng xem xét việc trở lại Triều Tiên cho đến khi có sự đảm bảo về rủi ro chính trị", lãnh đạo cấp cao của một tập đoàn lớn của Hàn Quốc nói với Reuters.
Hai lãnh đạo tập đoàn khác của Hàn Quốc, những người cũng yêu cầu giấu tên, cho biết mặc dù chính phủ nước này đã thúc đẩy hợp tác kinh tế với Triều Tiên nhưng họ vẫn chưa xem xét nghiêm túc việc kinh doanh tại bên kia biên giới.
Dù vậy, một số chủ doanh nghiệp nhỏ hơn nói rằng, Triều Tiên là vấn đề sống còn.
Lee Jong-duk chuyển doanh nghiệp sản xuất đồ lót của mình đến TP. HCM tại Việt Nam ba năm trước sau khi nhà máy của ông bị buộc rời khỏi Kaesong. Giờ đây, doanh số chỉ bằng 60-70% so với những gì anh từng làm ở Triều Tiên do sản lượng và khách hàng ít hơn, trong khi tiền lương cao hơn 30%.
"Vấn đề không chỉ là tiền. Chúng tôi nói cùng một ngôn ngữ với người Triều Tiên và việc đào tạo họ dễ dàng hơn nhiều", ông Lee nói và nhấn mạnh, dù đã ở Việt Nam được ba năm rồi nhưng "có thể nói không có nơi nào được như Kaesong".