Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh: “Ý thức pháp luật: Tiền đề tư tưởng cho sự củng cố, phát triển nền pháp quyền”

Năm nay là năm thứ 11 Ngày Pháp luật Việt Nam được tổ chức có điểm nhấn,  ngày càng thực chất, hiệu quả. Đây cũng là nội dung trao đổi của Báo Pháp luật Việt Nam với Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, Phó Chủ tịch Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật trung ương.

“Thượng tôn Hiến pháp và pháp luật”: yếu tố cốt lõi

- Qua 11 năm triển khai thực hiện, Thứ trưởng đánh giá thế nào về hiệu ứng của Ngày Pháp luật Việt Nam?

Trong công cuộc Đổi mới đất nước, nhất là trong giai đoạn hiện nay, việc tăng cường vai trò, hiệu lực của Hiến pháp, pháp luật là một tất yếu khách quan, một đòi hỏi bức thiết. “Thượng tôn Hiến pháp và pháp luật” là yếu tố cốt lõi của Nhà nước pháp quyền XHCN và là yếu tố căn bản để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.

Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN đòi hỏi Nhà nước ta phải xây dựng hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận, mở đường cho đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán,  tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững của đất nước. 
Xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN chỉ thành công khi các quy định của Hiến pháp và pháp luật được nghiêm chỉnh chấp hành, từng bước trở thành nhu cầu tự thân của mỗi ngư­ời. Do đó, ý thức pháp luật có thể được coi là tiền đề tư tưởng cho sự củng cố và phát triển nền pháp chế, là cơ sở để xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN. Bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được xác định tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.
Điều 8 Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật xác định việc tổ chức Ngày Pháp luật Việt Nam nhằm tôn vinh Hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật, qua đó hiện thực hóa mục tiêu, nhiệm vụ trong Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Từ năm 2013 đến nay, hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam đã được thực hiện định kỳ hàng năm với các chủ đề phù hợp, có nhiều điểm nhấn; xây dựng ý thức thượng tôn Hiến pháp, pháp luật, khơi dậy niềm tin, tình cảm, thái độ ứng xử phù hợp với pháp luật. Có thể khẳng định, việc triển khai thực hiện Ngày Pháp luật Việt Nam ngày càng đi vào cuộc sống và trở thành một hoạt động chính trị, pháp lý thường niên, được tổ chức thực hiện nghiêm túc, đi vào nền nếp; thu hút sự quan tâm của toàn xã hội, lan tỏa rộng rãi tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật, góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Ngày Pháp luật Việt Nam đã trở thành một sự kiện có ý nghĩa giáo dục sâu sắc nhằm nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm thi hành và bảo vệ Hiến pháp, pháp luật, sử dụng pháp luật để bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Trên cơ sở kết quả tổng kết 10 năm triển khai Ngày Pháp luật Việt Nam, năm 2023, Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương đã chủ động hướng dẫn, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương tổ chức thực hiện với mục tiêu được mọi cấp, mọi ngành tổ chức thực hiện và thu hút sự tham gia, hưởng ứng tích cực người dân. Khi đó, Ngày Pháp luật Việt Nam sẽ trở thành ngày hội để ghi nhận, nhắc nhở ý thức thượng tôn Hiến pháp, pháp luật – là yêu cầu cũng như mục tiêu của Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Ngày Pháp luật đã thực sự có sức hút với người dân

-Thưa Thứ trưởng, Ngày Pháp luật Việt Nam năm nay với điểm nhấn là tổ chức Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV và Chương trình bình chọn, tôn vinh “Gương sáng pháp luật” lần thứ II. Các hoạt động này có ý nghĩa và sức lan tỏa như thế nào thưa ông?

Là cơ quan thường trực của Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương, Bộ Tư pháp đã xây dựng kế hoạch toàn diện tổ chức triển khai Ngày Pháp luật Việt Nam năm 2023, trong đó, có 02 sự kiện điểm nhấn là Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV và Chương trình bình chọn, tôn vinh “Gương sáng Pháp luật” lần thứ II. Với yêu cầu và ý nghĩa thiết thực của việc hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam, các đơn vị liên quan của Bộ Tư pháp đã chủ động, sáng tạo, trách nhiệm trong triển khai thực hiện.

Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV do Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương chỉ đạo tổ chức nhằm nâng cao nhận thức của xã hội về vị trí, vai trò, ý nghĩa của công tác hòa giải ở cơ sở; biểu dương, vinh danh và tạo diễn đàn giao lưu chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải cho đội ngũ hòa giải viên.

Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã sôi nổi tổ chức thi từ cấp cơ sở và lựa chọn 01 đội tham dự Hội thi toàn quốc. Hội thi toàn quốc gồm 02 vòng thi: Vòng thi khu vực và Vòng thi toàn quốc. Vòng thi khu được tổ chức ở ba miền với sự tham gia của 63 đội thi, 250 hòa giải viên tiêu biểu đại diện cho hơn 500.000 hòa giải viên trên cả nước. Qua các Vòng thi khu vực, Ban Tổ chức đã lựa chọn 14 đội thi xuất sắc nhất các khu vực vào Vòng thi toàn quốc, gồm: Bà Rịa – Vũng Tàu, Đắk Lắk, Đồng Nai, Đồng Tháp, Hà Nội, Hà Tĩnh, Hải Phòng, Nghệ An, Ninh Bình, Tây Ninh, Thái Nguyên, Thanh Hóa, TP. Hồ Chí Minh, Vĩnh Phúc. Ngày 08/11/2023, Vòng thi toàn quốc Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV sẽ được tổ chức tại thành phố Hà Nội, Lễ tổng kết và trao giải Hội thi được truyền hình trực tiếp trên VTV1.

Cùng với Hội thi, Chương trình tôn vinh “Gương sáng pháp luật” là hoạt động do Bộ Tư pháp chỉ đạo, giao Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức vào tối ngày 01/11/2023 nhằm biểu dương, tôn vinh các cá nhân tiêu biểu trong công tác xây dựng, thi hành pháp luật, qua đó lan tỏa những hình ảnh tốt đẹp, những tấm gương anh dũng, đức hy sinh của công dân và cán bộ, công chức trong sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam; nâng cao hiệu quả PBGDPL, lan tỏa tinh thần thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.
Có thể khẳng định, các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam năm 2023 nói chung, tổ chức Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV và Chương trình bình chọn, tôn vinh “Gương sáng Pháp luật” lần thứ II nói riêng đã tạo ra sức hút, truyền cảm hứng và lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội. Qua các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam đã tạo nên một đợt sinh hoạt pháp luật rộng khắp, thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân, từ đó nâng cao hiểu biết, ý thức tôn trọng và tuân theo pháp luật của mọi người trong xã hội.

Cần tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức phổ biến giáo dục pháp luật

-Xin Thứ trưởng cho biết, thời gian tới Bộ Tư pháp sẽ tập trung triển khai các giải pháp gì để nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL và tổ chức Ngày Pháp luật Việt Nam?

Để nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL cũng như tổ chức Ngày Pháp luật Việt Nam trên phạm vi cả nước, Bộ Tư pháp đã xác định một số định hướng lớn tập trung thực hiện trong thời gian tới, cụ thể:

Thứ nhất, phát huy vai trò của Hội đồng phối hợp PBGDPL các cấp trong chỉ đạo, hướng dẫn công tác PBGDPL; tiếp tục nâng cao nhận thức của mỗi người dân về vị trí, vai trò, ý nghĩa của Hiến pháp, pháp luật. Việc hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam cần bám sát và cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trọng tâm là Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới; Kết luận số 80-KL/TW ngày 20/6/2020 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PBGDPL, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân; triển khai hiệu quả Quyết định số 238-QĐ/TW ngày 30/9/2020 của Ban Bí thư ban hành Quy chế phối hợp giữa ban tuyên giáo các cấp với cơ quan Nhà nước cùng cấp trong việc thực thi pháp luật, triển khai kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, giải quyết các vấn đề nổi cộm, Nhân dân quan tâm nhằm đạt được mục tiêu “đến năm 2030 thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội”.

Thứ hai, tiếp tục đổi mới, đa dạng nội dung, hình thức PBGDPL, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong PBGDPL với định hướng nhà nước tạo lập cơ chế, chính sách, công cụ để người dân dễ dàng tiếp cận, tìm hiểu pháp luật. Đồng thời chú trọng tổ chức truyền thông “từ sớm, từ xa” chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật theo Quyết định số 407/QĐ-TTg ngày 30/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027” để tạo đồng thuận trong xã hội đối với các chính sách trong dự thảo văn bản, tạo tiền đề thuận lợi cho việc tổ chức thi hành pháp luật sau khi văn bản được ban hành. Đồng thời, thực hiện hiệu quả Đề án 977 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân nhằm tạo sự thuận lợi cho người dân trong việc chủ động tìm hiểu và thực thi pháp luật. Tổ chức thực hiện Ngày Pháp luật Việt Nam theo hướng gắn kết giữa PBGDPL và xây dựng, thi hành pháp luật, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn; với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn của từng cơ quan, đơn vị, địa phương; hướng PBGDPL về cơ sở, lấy người dân làm trung tâm. Phát huy vai trò của các phương tiện truyền thông, báo chí, các thiết chế văn hóa, thông tin cơ sở, cổ động trực quan; chú trọng tổ chức đối thoại chính sách, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý trong hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam.

Thứ ba, thường xuyên bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng PBGDPL cho đội ngũ cán bộ làm công tác PBGDPL từ trung ương đến cơ sở, nhất là đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật, kỹ năng hòa giải cho hòa giải viên. Cán bộ, công chức, viên chức phải có trách nhiệm chủ động tìm hiểu và gương mẫu trong thực thi pháp luật; đồng thời, vận động, khuyến khích công dân tìm hiểu, sử dụng, tuân theo pháp luật. Sau Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV, đề nghị các địa phương tiếp tục quan tâm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở, chú trọng thực hiện dân vận khéo trong tổ chức thi hành pháp luật và công tác hòa giải ở cơ sở. Đồng thời, thực hiện đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật bảo đảm thực chất, hiệu quả, gắn với thực hiện phong trào xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, lấy kết quả thụ hưởng của Nhân dân làm mục tiêu thực hiện theo tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.

Thứ tư, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong PBGDPL và hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam. Các cơ quan tư pháp, tổ chức pháp chế cần phát huy vai trò đầu mối, tính chủ động, sáng tạo trong tham mưu tổ chức thực hiện. Việc hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam không chỉ dừng lại ở sự tôn vinh, được thực hiện trong tuần lễ cao điểm, mà quan trọng hơn, đây là việc làm thường xuyên, hằng ngày để mỗi ngày trong năm đều là ngày thực hiện pháp luật.

Thứ năm, đẩy mạnh huy động nguồn lực trong xã hội tham gia vào công tác PBGDPL, hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam; phát huy vai trò của nhà trường, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo luật, các tổ chức xã hội nghề nghiệp về pháp luật, tổ chức hành nghề pháp luật tham gia hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam. Chú trọng kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết việc thực hiện; xây dựng và nhân rộng các mô hình PBGDPL, hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam hiệu quả, thiết thực, hướng tới nhóm đối tượng đặc thù; quan tâm khen thưởng, tôn vinh các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác xây dựng, PBGDPL, thi hành pháp luật.

Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!