Việt Nam trong 'giai đoạn nước rút' nâng hạng
Mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam từ Cận biên (Frontier) lên Mới nổi (Emerging) đang có những bước tiến quan trọng. Gần đây nhất, ngày 26/2/2025, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) đã yêu cầu các công ty chứng khoán thành viên chuẩn bị dữ liệu cho đợt kiểm thử hệ thống giao dịch mới KRX - nền tảng hạ tầng công nghệ được kỳ vọng sẽ giải quyết các vấn đề kỹ thuật, bao gồm rút ngắn chu kỳ thanh toán.
Trước đó, một nút thắt quan trọng đã được tháo gỡ khi Thông tư 68/2024/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 2/11/2024, cho phép triển khai cơ chế giao dịch không yêu cầu ký quỹ 100% trước lệnh (Non-prefunding) đối với nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Đây là một trong những tiêu chí cốt lõi mà tổ chức xếp hạng FTSE Russell yêu cầu để xem xét nâng hạng.
Trong kỳ đánh giá gần nhất, FTSE Russell tiếp tục giữ Việt Nam trong danh sách theo dõi nâng hạng lên Thị trường Mới nổi hạng hai (Secondary Emerging Market) và ghi nhận những nỗ lực cải thiện của Việt Nam, đặc biệt là giải pháp Non-prefunding. Tổ chức này dự kiến sẽ công bố kết quả đánh giá phân loại thị trường các quốc gia vào rạng sáng ngày 9/4/2025 (theo giờ Việt Nam).
Các chuyên gia từ Công ty Chứng khoán Mirae Asset (MASVN) kỳ vọng, với những tiến triển hiện tại, đặc biệt là việc hoàn thiện các quy tắc hoạt động chi tiết và đưa hệ thống KRX vào vận hành hiệu quả, Việt Nam có thể được FTSE Russell chính thức thông qua quyết định nâng hạng vào kỳ đánh giá tháng 9/2025. Nếu theo lộ trình thông thường, dòng vốn từ các quỹ ETF mô phỏng theo chỉ số FTSE Emerging Markets có thể bắt đầu giải ngân vào TTCK Việt Nam từ tháng 3/2026.
Lịch sử gọi tên giai đoạn tiền nâng hạng
Thống kê của MASVN tại các thị trường đã được nâng hạng trước đây cho thấy một xu hướng khá rõ nét: thị trường thường có diễn biến tích cực trong giai đoạn 1-2 năm trước thời điểm nâng hạng chính thức.
Cụ thể, chỉ số chứng khoán Qatar đã tăng hơn 45% trong giai đoạn từ tháng 9/2013 đến tháng 9/2014 (trước khi được nâng hạng bởi MSCI). Thị trường Saudi Arabia tăng hơn 23% từ tháng 3/2017 đến tháng 3/2018 (trước nâng hạng FTSE). Thị trường Romania cũng ghi nhận mức tăng hơn 18% từ tháng 9/2018 đến tháng 9/2019 (trước nâng hạng FTSE).
"Trong ngắn hạn, các thị trường trước thời điểm nâng hạng chính thức thường ghi nhận mức tăng tốt. Vì vậy, nếu Việt Nam được chính thức nâng hạng từ tháng 9/2025, năm 2025 sẽ là năm phù hợp để nhà đầu tư tích lũy những cổ phiếu hưởng lợi từ câu chuyện nâng hạng," báo cáo của MASVN nhận định. Về dài hạn, việc nâng hạng cũng được chứng minh là yếu tố thúc đẩy tăng trưởng vốn hóa thị trường.
Kỳ vọng dòng vốn ngoại và sự hưởng lợi của nhóm chứng khoán
Việc nâng hạng được kỳ vọng sẽ thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài đáng kể vào TTCK Việt Nam, qua đó cải thiện thanh khoản và quy mô thị trường. Ông Đoàn Hữu Hậu, Giám đốc Dịch vụ Chuyển đổi số và Ứng dụng AI tại FPT Digital, cho rằng hệ thống KRX khi đi vào vận hành sẽ nâng cao tốc độ, hiệu quả giao dịch, tăng cường minh bạch và hỗ trợ các nghiệp vụ mới như giao dịch trong ngày (T+0), tạo cú hích lớn cho thị trường.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSD), cho biết Việt Nam đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong nhiều năm để đáp ứng yêu cầu của các tổ chức xếp hạng. Việc triển khai KRX và mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) sẽ cho phép bán chứng khoán chờ về, giao dịch T+0, và giảm yêu cầu ký quỹ, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư.
Tuy nhiên, ông Sơn cũng chỉ ra một thách thức là sự thiếu vắng các cổ phiếu "hàng hóa" chất lượng cao, quy mô lớn mới lên sàn từ các tập đoàn tư nhân lớn hoặc quá trình cổ phần hóa, thoái vốn DNNN để thu hút mạnh mẽ dòng vốn ngoại.
Trong bối cảnh đó, nhóm cổ phiếu ngành chứng khoán được các chuyên gia đánh giá là đối tượng hưởng lợi trực tiếp và rõ ràng nhất từ câu chuyện nâng hạng. Việc thu hút dòng vốn ngoại sẽ kéo theo sự gia tăng mạnh mẽ về thanh khoản thị trường. Tâm lý nhà đầu tư tích cực hơn cũng thúc đẩy nhu cầu giao dịch ký quỹ (margin), qua đó cải thiện lợi nhuận cho các công ty chứng khoán từ cả phí giao dịch và lãi cho vay margin.