Phải đến hơn 1 tháng nữa mới tới Tết Nguyên đán 2019, thế nhưng nhiều người đã bắt đầu tìm đến các đầu mối đổi tiền mới, tiền lẻ phục vụ cho nhu cầu lì xì, đi lễ chùa.
Chị Trang (Hà Đông, Hà Nội), một khách hàng đang tìm chỗ đổi tiền cho biết, càng sát Tết thì phí đổi sẽ đắt hơn, tiền lẻ mệnh giá dưới 10.000 đồng sẽ càng khan hiếm, không được mới và đẹp như trước nên phải chuẩn bị từ sớm. Khác với trước đây thường phải ra tận các cửa hàng để đổi trực tiếp, dịch vụ đổi tiền hiện nay còn rất sôi nổi trên mạng.
Không khác gì với mua hàng online, chỉ cần báo số lượng và loại tiền là đầu mối đổi tiền sẽ chuyển đến tận nơi; giá cả, phí đổi tiền cũng được công khai trên mạng. Người đổi tiền khi nhận tiền ngoài việc trả phí đổi thì cũng chỉ phải trả thêm vài chục nghìn cho người giao hàng.
Để hút khách hơn, các điểm đổi tiền đôi khi còn khuyến mại, tặng kèm thêm các bao lì xì tết, không quên quảng cáo tiền hoàn toàn mới, được lấy trực tiếp từ ngân hàng, chưa được lưu thông và vẫn còn nguyên số series liền nhau. Không khác gì việc mua bán các loại hàng hóa khác, các đầu mối đổi tiền cũng phân ra những mức giá khác nhau tùy theo số lượng đổi, có giá bán buôn và bán lẻ.
Theo quan sát của tác giả, dịch vụ đổi tiền lẻ đã bắt đầu nhộn nhịp từ cách đây 1 tháng, phí đổi tiền lúc đó còn khá thấp do nhu cầu chưa nhiều. Tuy nhiên, chỉ trong vòng 2 tuần gần đây, mức phí đổi tiền mệnh giá 500 đồng đã tăng từ mức 200% lên gần 300%, các tờ tiền mệnh giá 10.000-100.000 đồng tăng từ 5% lên 10%. Các tờ tiền mệnh giá thấp hơn từ 1.000 đồng đến 5.000 đồng cũng đã có mức phí khá cao từ 10%-13%.
Theo khảo sát, các mệnh giá tiền được đổi nhiều nhất hiện nay là 10.000 – 100.000 đồng. Những tờ tiền có mệnh giá nhỏ dưới 10.000 đồng không chỉ có phí rất đắt mà nhiều đầu mối còn yêu cầu số lượng trên 1.000 tờ thì mới giao dịch do rất khó để đổi những tờ tiền này ở các ngân hàng.
Tờ tiền 500 đồng đang cực kì khan hiếm và cũng không dễ tìm vì chỉ một số đầu mối mới có mệnh giá này. Liên hệ với một địa chỉ có đổi tờ 500 đồng, chủ cửa hàng cho biết thời điểm này năm ngoái, phí đổi chỉ ở khoảng 100-150% nhưng giờ phải 300%, có thể tăng lên khi sát Tết, thậm chí phải chấp nhận không có tiền mới hoàn toàn. Mặc dù mệnh giá thấp và khan hiếm nhưng đây cũng là mệnh giá được nhiều người hỏi đổi chủ yếu phục vụ cho việc đi lễ chùa, để lì xì, thậm chí để...trang trí vì có màu sắc đẹp. Để đổi được loại tờ 500 đồng này, khách hàng sẽ phải đổi với số lượng lớn, trên 1.000 tờ, tương đương với 500 nghìn đồng.
Không chỉ đổi tiền VND, nhiều "đại lý" còn cung cấp cả dịch vụ đổi ngoại tệ, bất chấp việc không được Nhà nước cấp phép, giá đổi được chào bán công khai. Hiện nay, để đổi lấy tờ 2 USD, khách hàng sẽ phải trả khoảng 50.000-60.000 đồng, cao hơn nhiều so với giá mua bán USD tại các ngân hàng thương mại.
Sự khan hiếm của những tờ tiền lẻ mới trên chợ đổi tiền khá dễ hiểu khi nhiều năm trở lại đây, Ngân hàng Nhà nước chủ trương không phát hành nhiều tiền mới in mệnh giá nhỏ ra lưu thông dịp Tết Nguyên Đán nhằm tránh lãng phí và các tiêu cực phát sinh. Tuy nhiên, NHNN vẫn cho in một lượng tiền mới, mệnh giá trên 10.000 đồng, dựa theo nhu cầu chính đáng của người dân trong dịp lễ.
Theo tính toán, việc không phát hành tiền mới in dịp Tết Nguyên Đán năm 2018 có thể giúp tiết kiệm khoảng 280 tỷ đồng, nâng tổng mức chi phí tiết giảm được kể từ khi thực hiện chủ trương này lên đến khoảng gần 2.200 tỷ đồng.