Phát ngôn dậy sóng: 'Nông sản Việt như cô gái đẹp chỉ ngồi nhà chờ người khác hỏi mua'
Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018, chuyên đề "Nông nghiệp – Giải pháp phát triển cho nông sản Việt", bà Nguyễn Thị Thành Thực đã có những chia sẻ thu hút được nhiều sự chú ý của dư luận. Tự nhận mình là "một thương lái chứ không phải doanh nghiệp lớn", bà Thực cho biết mình từng bán được 400 tấn cam một ngày ở chợ Long Biên (Hà Nội), từng xắn tay đi mua cả nông trường những năm 2000. Năm 2002, có ngày bà cũng xuất khẩu 200-300 tấn vải thiều.
Trong 3 phút ngắn ngủi, bà Thực đã "nói thẳng, nói thật", chỉ ra những vấn đề còn tồn tại đã níu chân sự phát triển của ngành nông sản Việt Nam.
Nhận thấy nông sản Việt Nam có nhiều ưu điểm được thế giới công nhận, tuy nhiên, chúng ta vẫn phải chịu lép vế ở nhiều thị trường, bà Thực cho rằng nguyên nhân bởi cách làm ăn rời rạc, mạnh ai nấy làm, chưa biết cách chủ động đưa sản phẩm tiếp cận với thị trường. Bà ví von: "Nông sản Việt như cô gái quê danh giá chỉ biết ngồi nhà chờ người ta đến hỏi và mua đi". Một cách so sánh tinh tế nhưng lại phản ánh đúng thực trạng thụ động của ngành nông sản Việt Nam.
Ngay lập tức, hình ảnh so sánh này đã thu hút được sự chú ý của dư luận. Chia sẻ sâu hơn về ý nghĩa muốn truyền tải qua câu nói, doanh nhân Nguyễn Thị Thành Thực trải lòng: "Chuyện này tôi thấy cũng bất ngờ, vì câu ví rất đời thường. Trong văn hoá truyền thống thời phong kiến của người Việt mình, hình ảnh người phụ nữ rất ý nhị, kín đáo và đối với đàn ông thì chỉ có "trâu đi tìm cọc" chứ không có chuyện ngược lại.
Nhưng thời nay đã khác rất nhiều, phụ nữ đã có thể đi thi hoa hậu, đã có thể tự tin tìm bạn đời và có rất nhiều sự lựa chọn, đã đến thời cọc cũng có quyền đi tìm trâu.
Bản chất sự ví von đó là tôi mong muốn nông sản Việt phải tự tin hội nhập, đi tìm kiếm thị trường và biết mình có gì khác biệt, có gì cần thay đổi, để có nhiều sự lựa chọn hơn.
Tôi xin chia sẻ hàm ý trong câu nói đó thế này: Vì những người sản xuất nông nghiệp của chúng ta chủ yếu là nông hộ, sự liên kết rất hình thức và rời rạc, mạnh ai nấy làm. Còn các đại gia thì họ chọn phần nào ít rủi ro nhất trong chuỗi họ chiếm lĩnh, vì thế nhiều khi ra thị trường mình càng ngày càng tụt hậu, thấy rất tủi nhục. Nông sản Việt đang dần bị xếp xuống hạng bình dân ở ngay thị trường Trung Quốc, nơi mà nhiều năm trước luôn được coi là đặc sản"
"Trung Quốc vừa là đối tác, vừa là đối thủ lớn nhất của ngành nông sản Việt"
Dưới góc nhìn của một thương lái có nhiều kinh nghiệm thực chiến, bà Thực thẳng thắn thừa nhận tầm ảnh hưởng của Trung Quốc đối với ngành nông sản Việt Nam. Nó lớn tới mức: "75% nông sản của chúng ta xuất sang Trung Quốc. Thương lái Trung Quốc vào đến tận vùng sâu, vùng xa, đến bất cứ ngõ hẻm nào của Việt Nam và họ giỏi hơn chúng ta là Việt Nam có gì ngon nhất, thời điểm nào thu hoạch, có gì ngon nhất để thu mua".
Khoảng cách về công nghệ cũng là yếu tố quan trọng khiến nông sản Việt chưa thể vươn mình thoát khói cái bóng của Trung Quốc. Nữ doanh nhân nói lên thực trạng: "Các nông sản chúng ta có hầu như Trung Quốc đều có hoặc họ lai tạo rất nhanh để phù hợp và tốt hơn. Bản thân thị trường nội địa họ rất lớn chưa kể đến xuất khẩu và chế biến cũng rất lớn so với chúng ta. Vì thế họ đầu tư sản xuất sẽ lợi hơn chúng ta vì giá thành rẻ, tự động cao.
Đặc biệt chiến lược thương hiệu quốc gia của họ rất đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực. Chúng ta đừng lầm tưởng Trung Quốc là thị trường dễ tính. Thu nhập của họ ngày càng cao, kiểm soát thị trường ngày càng chặt chẽ và hiện đại. Họ kiểm soát truyền thông khá tốt nên không dễ gì mà các sản phẩm kém chất lượng có thể bán được. Rất nhiều nông sản Việt họ mua về làm thức ăn gia súc hay làm phân bón."
Hướng đi nào cho nông sản Việt?
Tại Diễn đàn, khá nhiều lần ông Trương Gia Bình - người điều phối phần thảo luận - đề cập tới đâu là con át chủ bài của nông nghiệp Việt Nam để vươn ra quốc tế. Chia sẻ về điều này, với kinh nghiệm của một thương lái, một doanh nghiệp nông nghiệp, bà Thành Thực cho rằng, người quyết định giá trị thương mại là người sản xuất và với sự phát triển của công nghệ thông tin thì chợ thương mại điện tử vô cùng quan trọng.
Theo bà, Việt Nam mới chỉ làm tốt ở khâu nguyên liệu và nếu muốn dẫn dắt thị trường thì người Việt cần dẫn dắt cả khâu sản xuất. Điển hình như, Trung Quốc - thị trường lớn về tiêu dùng, họ biết cách chế biến và xuất đi khắp các nước và họ sẵn sàng đầu tư. Trong khi đó, Việt Nam quan tâm cung ứng thì bỏ lỡ các khâu khác.
"Đặc biệt cần học và hợp tác chế biến nông sản. Họ đã sản xuất lớn, có thị trường, nhưng nguyên liệu thô nhập từ Việt Nam về sẽ đội giá rất cao vì chi phí trung gian ngày càng tăng. Việc bán các nông sản thô của chúng ta sẽ ngày càng gặp khó khăn và họ sẽ tìm cách phát triển sản xuất trong nước để tăng nguồn cung"
Khi được hỏi về cách để tự phát triển, không bị quá phụ thuộc vào bất cứ đối tác nào, bà Thực nhấn mạnh: "Khi chúng ta nâng cao trình độ sản xuất, có thể cạnh tranh xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng thì chúng ta mới đủ tự tin hội nhập một cách bền vững"