Các nhà đàm phán Hoa Kỳ và Trung Quốc đang họp tại Thượng Hải trong tuần này, cố gắng giải quyết cuộc chiến thương mại của họ. Nhưng đối với một số công ty thì sự hấp dẫn của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có thể đã bị mờ nhạt đi. Với điện thoại thông minh, máy chơi game video và các mục yêu thích khác của người tiêu dùng có khả năng sẽ là những cái tên tiếp theo trong danh sách thuế quan của Trump, các nhà sản xuất đang cảm thấy áp lực khi phải tìm những điểm có lao động lương thấp mới để sản xuất hoặc hoàn thiện sản phẩm của họ.
Apple đã tìm đến Việt Nam và Ấn Độ khi tăng cường tìm kiếm các cách để đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình. Nintendo đã tăng tốc chuyển đổi sản xuất bảng điều khiển Switch sang Việt Nam từ Trung Quốc. Công ty điện tử Đài Loan Foxconn, một nhà lắp ráp iPhone lớn, cho biết vào tháng 1 rằng họ đã mua quyền sử dụng đất ở Việt Nam và đã bơm 200 triệu USD vào một công ty con của Ấn Độ. Các đối tác khác của Đài Loan và Trung Quốc với Apple đã chỉ ra rằng họ cũng đang xem xét tăng cường hoạt động tại Việt Nam.
Tuy nhiên, để sản xuất được iPhone, Việt Nam cần phải vượt qua một số trở ngại. Trước hết là về nguyên liệu. Công ty của Vũ Hữu Thắng tại thành phố Bắc Ninh, Bắc Việt Technology, sản xuất các bộ phận nhựa nhỏ cho máy in Canon, nhạc cụ Korg, điện thoại di động và phụ kiện điện thoại Samsung, bao gồm cả tai nghe nhét tai. Ông nói rằng công ty của ông sẽ khó cạnh tranh với các nhà cung cấp Trung Quốc, chừng nào ông vẫn còn phải nhập 70 đến 100 tấn nguyên liệu nhựa nhập khẩu mỗi tháng, hầu hết được sản xuất tại Trung Quốc.
"Việt Nam khó có thể so sánh với Trung Quốc", Thắng nói. "Khi chúng tôi mua nguyên liệu, nó đắt hơn 5 đến 10% so với Trung Quốc. Và thị trường Việt Nam thì quá nhỏ để lôi kéo các nhà sản xuất nhựa đặt nhà máy ở đây".
Việt Nam sẽ không thay thế Trung Quốc như một trung tâm sản xuất chỉ sau một đêm. Bất động sản có thể đang tăng giá, và các nhà máy và nhà kho vẫn chưa hoàn toàn sẵn sàng.Tuyển dụng và quản lý lao động cũng là thách thức không nhỏ.
Ông Frederick R. Burke, giám đốc điều hành công ty luật Baker McKenzie tại thành phố Hồ Chí Minh đánh giá, mặc dù lực lượng lao động của Việt Nam đang tăng thêm 1 triệu người mỗi năm, ông vẫn quan ngại về tình trạng thiếu lao động.
Việt Nam cũng không có nhiều công ty sản xuất các linh kiện, bộ phận và vật liệu chuyên dụng như các nhà sản xuất có thể yêu cầu ở Trung Quốc.
Trần Thu Thủy - lãnh đạo công ty HTMP cho biết, tất nhiên là cô ấy rất thích làm việc với Apple vào một ngày nào đó. Công ty của Thủy sản xuất khuôn kim loại mà các nhà máy sử dụng để sản xuất nhựa và các bộ phận đúc. Cô chỉ về phía chiếc MacBook gần đó: "Một ngày nào đó, HTMP có thể có thể chế tạo khuôn cho thân máy tính xách tay bằng kim loại". Nhưng cô biết công ty phải cải thiện bằng nhiều cách trước khi ngày đó có thể đến.
"Có một danh sách dài những việc phải làm", cô nói.
Việt Nam đã là một "người khổng lồ" trong sản xuất giày dép, quần áo và các loại hàng hóa thâm dụng lao động khác.
Nike và Adidas hiện phân phối gần một nửa sản lượng giày thể thao của họ tại Việt Nam. Khi các nhà máy mọc lên, Chính phủ đã cam kết cải thiện đường sá, cảng và nhà máy điện. Việt Nam cũng đã ký thỏa thuận với các chính phủ trên thế giới để giảm thuế, bao gồm cả thỏa thuận đạt được vào tháng trước với Liên minh châu Âu.
Chính phủ Việt Nam muốn có mối quan hệ thương mại đôi bên cùng có lợi với Hoa Kỳ, và đang nhấn mạnh nỗ lực trừng phạt các nhà xuất khẩu Trung Quốc gắn nhãn Made in Vietnam, để trốn thuế của Hoa Kỳ.
Miền bắc Việt Nam đang dần trở thành một trung tâm lớn cho điện tử. Hơn một thập kỷ trước, Samsung Electronics của Hàn Quốc, đã xây dựng một nhà máy ở Bắc Ninh để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Chi phí tại Trung Quốc tiếp tục tăng và doanh số của Samsung đã tụt dốc sau khi Bắc Kinh kêu gọi tẩy chay các sản phẩm của Hàn Quốc về việc Seoul nắm giữ hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ vào năm 2017.
Samsung đã đóng cửa tất cả trừ một trong những nhà máy điện thoại thông minh của họ tại Trung Quốc. Hiện tại họ lắp ráp khoảng một nửa số điện thoại được bán trên toàn thế giới tại Việt Nam. Các công ty con của Samsung tại Việt Nam, nơi sử dụng khoảng 100.000 lao động, và chiếm gần một phần ba doanh thu 220 tỷ USD của công ty vào năm ngoái.
Một phát ngôn viên của Samsung tiết lộ, khoảng 90% doanh số bán hàng liên quan đến hàng hóa được vận chuyển từ Việt Nam sang các nước khác. Điều đó ngụ ý rằng một mình Samsung đã chiếm một phần tư xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2018, mặc dù điều đó có thể không hoàn toàn thể hiện được hiệu quả của công ty. Thành công của Samsung tại Việt Nam đã giúp thuyết phục nhiều nhà cung cấp Hàn Quốc rằng họ cũng cần có mặt ở đây.
Filippo Bortoletti, phó giám đốc tại Hà Nội tại công ty tư vấn kinh doanh Dezan Shira nói: "Khi bạn là một công ty lớn và bạn chuyển đến một nơi, mọi thứ sẽ theo sau bạn".
Samsung có 35 nhà cung cấp Việt Nam, người phát ngôn của công ty cho biết. Khi Samsung lần đầu tiên thành lập ở Việt Nam, họ đã mua một số thiết bị bằng kim loại được sử dụng trên dây chuyền lắp ráp của mình từ một công ty địa phương, Vietnam Precision Mechanical Service & Trading, hoặc VPMS.
Nguyễn Thị Huệ, 28 tuổi, thành lập công ty riêng vào năm 2015. Huệ đã làm việc 16 giờ một ngày để kiếm một công việc hàng ngày cho một công ty khác trong khi đưa liên doanh mới của cô lên khỏi mặt đất.
Công ty khởi nghiệp của cô, Anofa, chuyên về xử lý bề mặt cho các bộ phận kim loại. Họ đã làm việc với các nhà cung cấp cho các thương hiệu nước ngoài như nhà sản xuất điện tử Hàn Quốc LG và nhà sản xuất xe máy Ducati của Ý.
Nguyễn Văn Huân, chồng của Huệ, cũng là luật sư của cô, nói rằng họ rất mong chờ được mở rộng chuỗi cung ứng của mình tại Việt Nam.
"Anofa đã đầu tư vào các máy móc mới để cố gắng giành được nhiều hợp đồng hơn từ các khách hàng nước ngoài. Họ có tiêu chuẩn và yêu cầu cao hơn." - ông Huân nói.