Nói đến xe điện, không ít người nhớ ngay đến Tesla - hãng xe điện bán chạy nhất thế giới, có trụ sở tại California. Đáng chú ý, Tesla sắp cán mốc vốn hóa 1.000 tỷ USD. Vậy nhưng đằng sau thành công của công ty xe điện nước Mỹ lại là câu chuyện về sức mạnh sản xuất vươn lên của Trung Quốc.
Ở thời điểm hiện tại, nhà máy Tesla tại Thượng Hải đang sản xuất nhiều ô tô hơn nhà máy ở California. Khi cả thế giới chuyển mình hướng sang xe điện, các công ty đua nhau bảo vệ cũng như củng cổ vị thế của mình trong chuỗi cung ứng pin, từ việc khai thác khoáng sản đến sản xuất pin, xe.
Nhà máy Tesla tại Thượng Hải đang sản xuất nhiều ô tô hơn nhà máy ở California.
Trung Quốc hiện sở hữu một lượng lớn pin sản xuất cũng như mỏ khoáng sản để sản xuất, tinh chế và khai thác. Ngành này đang tiến tới hội nhập theo chiều dọc, khi một công ty kiểm soát hầu hết công đoạn dọc theo chuỗi cung ứng nhằm đảm bảo nguồn cung và cải thiện tính minh bạch. Và trong cuộc chạy đua về pin xe điện, Trung Quốc đang ở vị trí dẫn đầu.
Trung Quốc dẫn đầu thế giới trong cuộc chạy đua pin xe điện
Hiện Trung Quốc là thị trường tiêu thụ xe điện lớn nhất thế giới với tổng doanh số 1,3 triệu xe trong năm 2020, chiếm hơn 40% doanh số bán hàng trên quả địa cầu.
Cụ thể, nhà sản xuất pin Trung Quốc CATL đang kiểm soát khoảng 30% thị trường pin xe điện toàn cầu. Nhà chuyên cung cấp coban Darton Commodities ước tính, các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc hiện cung cấp 85% lượng coban dùng cho pin của thế giới vào năm ngoái. Coban được biết đến là khoáng chất giúp cải thiện độ ổn định của pin lithium-ion.
Phần lớn coban đến từ Cộng hòa dân chủ Congo, nơi Trung Quốc chi phối tới gần 70% lĩnh vực khai thác. Tại khu vực vành đai khai thác đồng và coban phía Nam Congo, các biển báo bằng tiếng Trung phủ đầy ở lối vào sòng bạc và khách sạn cũng như trên xe tải và cơ sở kinh doanh.
Vào tháng 8, công ty khai thác Molypden (Trung Quốc) đã công bố khoản đầu tư 2,5 tỷ USD để tăng gấp đôi sản lượng đồng và coban tại mỏ Tenke Fungurume, một trong những mỏ lớn nhất ở Congo. Sau đó, công ty này mua 95% cổ phần của mỏ đồng và coban Kisanfu gần đó với giá 550 triệu USD.
Một số nhà sản xuất ô tô và pin đang bắt đầu giảm lượng coban trong pin như một cách để tránh rủi ro pháp lý.
Huayou Cobalt - gã khổng lồ khai thác của Trung Quốc sở hữu cổ phần trong ít nhất ba mỏ đồng và coban ở Congo. Công ty này đóng vai trò quan trọng trong mọi giai đoạn của chuỗi cung ứng coban, từ mỏ, nhà máy tinh chế đến sản xuất pin.
Một số nhà sản xuất ô tô và pin đang bắt đầu giảm lượng coban trong pin như một cách để tránh rủi ro pháp lý và tai tiếng liên quan đến coban từ Congo. Thay vào đó, pin giàu niken được coi là giải pháp của tương lai.
Dẫu vậy, những công ty thống trị khai thác coban ở Congo như Huayou Cobalt và CMOC cũng đang tăng cường đầu tư khai thác và tinh chế niken ở Indonesia. Quốc gia Đông Nam Á này có trữ lượng niken lớn nhất thế giới với 72 triệu tấn. Điều này có nghĩa là Trung Quốc hiện là thị trường sản xuất niken lớn nhất toàn cầu, vượt qua châu Âu và Mỹ.
Mỹ và Châu Âu tăng tốc trong cuộc đua sản xuất pin, đối đầu nhiều thách thức
Tại châu Âu, các công ty sản xuất pin cũng tăng tốc chạy đua với Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất pin. Theo Darton Commodities, vào cuối thập kỷ này, châu lục này dự kiến sẽ có 28 nhà máy sản xuất pin lithium-ion, với công suất sản xuất sẽ tăng 1.440% so với mức năm 2020.
Sự tăng trưởng này đang được thúc đẩy bởi các công ty như Britishvolt ở Northumberland và Northvolt của Thụy Điển cũng như các công ty châu Á mở rộng sản xuất sang châu Âu.
Đầu tư của châu Âu vào khai thác mỏ và sản xuất pin vẫn bị tụt lại phía sau. Andries Gerbens thuộc Darton chia sẻ, dù Trung Quốc sẽ trở nên kém ưu thế hơn. Tuy nhiên, nước này sẽ vẫn là một đối thủ lớn.
Mặc dù đã đầu tư 174 tỷ USD để giành chiến thắng trên thị trường xe điện nhưng dường như, Mỹ đang tụt lại phía sau. Số tiền 174 tỷ USD được công bố như một phần của gói đầu tư cơ sở hạ tầng trị giá 2.000 tỷ USD của Tổng thống Joe Biden hồi tháng 4.
Dù vậy, với tốc độ xây dựng mỗi tuần một siêu nhà máy pin của Trung Quốc, trong khi Mỹ cần tới 4 tháng để xây một nhà máy, Mỹ và Châu Âu đang dần bị đối thủ Trung Quốc bỏ xa trong cuộc đua sản xuất pin lithium-ion toàn cầu, ông Simon Moores, Giám đốc điều hành Benchmark Mineral Intelligence đã nói với một Ủy ban của Thượng viện Mỹ vào tháng 6.