Theo nhận định của giới chuyên gia, nhu cầu bổ sung nguồn điện khổng lồ này là một thách thức lớn, đòi hỏi các giải pháp phát triển nguồn điện phải được triển khai một cách khẩn trương và đồng bộ. Đề xuất gần đây của Vingroup về việc đầu tư hàng chục tỷ đô la Mỹ vào các dự án điện tái tạo và điện khí LNG trong giai đoạn 2025-2035 được xem là một tín hiệu tích cực, cho thấy sự quan tâm của các nhà đầu tư lớn đối với lĩnh vực này.
Tuy nhiên, ông Trần Anh Thái, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần ATS, chỉ ra rằng để thu hút được dòng vốn đầu tư bền vững và rộng rãi hơn vào ngành điện, cần giải quyết một loạt các vấn đề mang tính hệ thống. Theo ông, khung khổ thể chế, chính sách cần phải được xây dựng một cách phù hợp, có tầm nhìn dài hạn và đảm bảo tính ổn định, bởi đặc thù của ngành điện là vốn đầu tư lớn, thời gian xây dựng kéo dài và khả năng thu hồi vốn chậm. Bên cạnh đó, việc phát triển nguồn nhân lực chuyên môn cao, đảm bảo nguồn vốn và lựa chọn công nghệ phù hợp cũng là những yếu tố không thể thiếu.
Ông Thái cũng đưa ra so sánh với các dự án năng lượng tái tạo quốc tế, ví dụ như trang trại điện mặt trời 2 GW tại UAE với giá bán điện rất cạnh tranh (1,32 UScent/kWh) kèm theo hệ thống pin lưu trữ. Điều này đặt ra câu hỏi về các yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh về giá và là gợi mở quan trọng cho việc định hình chính sách giá mua năng lượng tái tạo tại Việt Nam, nhằm thu hút hiệu quả các nhà đầu tư.
Dự thảo Đề án Chiến lược phát triển ngành điện lực Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã phác thảo nhu cầu vốn đầu tư khổng lồ cho ngành điện. Theo kịch bản cơ sở, giai đoạn 2026-2030 cần khoảng 136,3 tỷ USD cho cả nguồn và lưới điện truyền tải, tương đương trung bình 27,3 tỷ USD mỗi năm. Các kịch bản cao và cao đặc biệt còn đòi hỏi mức đầu tư hàng năm lần lượt là 36,5 tỷ USD và 40,7 tỷ USD.
Kinh nghiệm giai đoạn 2017-2020 cho thấy, chính sách giá mua điện cố định (FIT) hấp dẫn đã thu hút khoảng 13 tỷ USD vốn tư nhân vào lĩnh vực năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại đã thay đổi, với việc áp dụng khung giá thay vì giá FIT, và quá trình đàm phán Hợp đồng mua bán điện (PPA) cho các dự án chuyển tiếp đang gặp nhiều thách thức.
Đại diện Tập đoàn Phát triển hạ tầng tư nhân (PIDG), tại Hội nghị Quỹ đầu tư và Đầu tư nước ngoài mới đây, cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của khu vực tư nhân trong việc tài trợ cho hạ tầng, cho rằng Chính phủ không thể là nguồn lực duy nhất. Để thu hút FDI, cần đảm bảo các quy định rõ ràng, khuyến khích đầu tư và tạo ra mức lợi tức hấp dẫn tương xứng với rủi ro cho cả nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Một trong những rào cản hiện nay là việc bên mua điện không cam kết sản lượng điện năng thanh toán theo hợp đồng ở mức kỳ vọng của nhà đầu tư, gây khó khăn trong việc thu xếp vốn từ các tổ chức tín dụng. Thêm vào đó, thủ tục phê duyệt các dự án vay vốn ODA, vốn vay ưu đãi hoặc vốn vay được Chính phủ bảo lãnh còn phức tạp. Đối với các doanh nghiệp nhà nước như EVN, việc vay vốn nước ngoài theo hình thức tự vay tự trả cũng gặp nhiều trở ngại do quy trình thẩm định, phê duyệt phức tạp và hệ số tín nhiệm chưa đạt mức cần thiết để tiếp cận các khoản vay ưu đãi dài hạn.
Để đạt được mục tiêu phát triển nguồn điện và đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả nhằm khơi thông dòng vốn đầu tư, tạo dựng một môi trường đầu tư hấp dẫn và ổn định cho tất cả các thành phần kinh tế.