Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh: “Người làm báo thời đại mới phải không ngừng học hỏi, trau dồi kỹ năng, tích hợp công nghệ hiện đại” (Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam). Đây là sự khẳng định vai trò tiên phong của đội ngũ báo chí trong kỷ nguyên mới, đồng thời cũng là lời nhắn gửi sâu sắc tới thế hệ nhà báo trẻ - lực lượng đang nắm trong tay nhiều lợi thế để hiện thực hóa tinh thần ấy.
Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng, báo chí không chỉ là “cầu nối” giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân mà còn là lực lượng tiên phong trong việc truyền tải, lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật. Đặc biệt, đội ngũ người làm báo trẻ - lực lượng được đào tạo bài bản, năng động, am hiểu công nghệ và nhạy bén với xu hướng truyền thông mới đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực, công tác truyền thông pháp luật hiện nay vẫn bộc lộ một số hạn chế. Không ít phóng viên trẻ còn thiếu nền tảng kiến thức pháp lý vững chắc, chưa thật sự hiểu sâu tinh thần của pháp luật trong khi tác nghiệp. Cách thể hiện thông tin đôi khi khô khan, thiếu gần gũi, khiến công chúng khó tiếp nhận. Một số sản phẩm báo chí mới chỉ dừng lại ở việc phản ánh hiện tượng, vụ việc mà chưa thực sự đi sâu phân tích nguyên nhân, định hướng nhận thức, hay khơi gợi ý thức tự giác tuân thủ pháp luật trong Nhân dân.
Sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội càng làm cho nhiệm vụ của báo chí trở nên phức tạp hơn. Các nền tảng trực tuyến đang trở thành kênh lan tỏa thông tin nhanh chóng, nhưng cũng là “mảnh đất” dễ bị lợi dụng để phát tán tin giả, xuyên tạc chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong bối cảnh đó, báo chí càng phải thể hiện vai trò “người gác cổng thông tin”, giữ vững nguyên tắc trung thực, khách quan, kiểm chứng và định hướng dư luận xã hội. Song, để làm được điều đó, người làm báo trẻ không chỉ cần kỹ năng nghề nghiệp và công nghệ hiện đại, mà còn phải có bản lĩnh chính trị, tri thức pháp lý và tinh thần trách nhiệm xã hội sâu sắc - những yếu tố mà thực tế cho thấy vẫn còn là khoảng trống cần được lấp đầy.
Một trong những nguyên nhân của thực trạng này là bởi công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho phóng viên cũng chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Trong các cơ sở đào tạo báo chí, nội dung về truyền thông pháp luật vẫn chưa được tập trung. Khi bước vào môi trường tác nghiệp, không ít phóng viên trẻ gặp lúng túng khi xử lý các vấn đề nhạy cảm hoặc các vụ việc pháp lý phức tạp, dễ sa vào xu hướng “giật gân, câu view” thay vì phản ánh, phân tích và định hướng dư luận theo tinh thần thượng tôn pháp luật. Bên cạnh đó, sức ép thương mại hóa cũng khiến mảng tuyên truyền pháp luật khó phát triển đúng tầm. Khi các chỉ số về lượng truy cập, lượt xem, lượt chia sẻ trở thành thước đo chủ yếu, thì những bài viết nghiêm túc, có chiều sâu thường bị lép vế trước các nội dung khác. Một số cơ quan báo chí chưa có chiến lược riêng cho mảng tuyên truyền, phổ biến pháp luật, chưa xem đây là sản phẩm chiến lược để khẳng định uy tín và thương hiệu của tòa soạn.
Để phát huy vai trò của đội ngũ người làm báo trẻ trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật, cần đồng bộ nhiều giải pháp mang tính lâu dài và thiết thực. Trước hết, phải nâng cao trình độ chính trị và pháp lý cho phóng viên, biên tập viên trẻ. Người làm báo không chỉ phản ánh thực tiễn mà còn góp phần định hướng nhận thức xã hội, do đó cần có hiểu biết sâu về hệ thống pháp luật Việt Nam, đặc biệt là những quy định liên quan đến hoạt động báo chí, quyền con người, quyền công dân, quyền tiếp cận thông tin... Cơ quan báo chí cần thường xuyên phối hợp với các tổ chức nghề nghiệp, cơ quan tư pháp để tổ chức các khóa tập huấn, tọa đàm, diễn đàn trao đổi, giúp phóng viên, biên tập viên cập nhật tri thức pháp luật, nâng cao kỹ năng phân tích, phản biện và định hướng dư luận.
Cùng với đó, phải đổi mới mạnh mẽ hình thức và phương pháp truyền thông pháp luật. Người làm báo trẻ có lợi thế lớn về khả năng sáng tạo và làm chủ công nghệ, nên cần tận dụng sức mạnh của truyền thông đa phương tiện để truyền tải nội dung pháp luật một cách sinh động và gần gũi hơn. Những bản tin pháp luật có thể được thể hiện bằng video ngắn, đồ họa thông tin, podcast, phóng sự ảnh hay các sản phẩm tương tác trên nền tảng số. Khi pháp luật được “kể” bằng ngôn ngữ đời sống, bằng câu chuyện người thật - việc thật sẽ trở nên dễ hiểu, dễ nhớ và dễ làm theo hơn.
Bên cạnh đó, xây dựng văn hóa pháp luật trong hoạt động báo chí là điều hết sức quan trọng. Mỗi nhà báo trẻ cần coi việc tôn trọng pháp luật là nguyên tắc nghề nghiệp cơ bản, là biểu hiện của đạo đức và trách nhiệm xã hội. Việc nắm vững và tuân thủ các quy định pháp luật trong quá trình thu thập, xử lý, đăng tải thông tin không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân, tổ chức mà còn bảo vệ chính người làm báo khỏi rủi ro pháp lý trong môi trường truyền thông cạnh tranh khốc liệt.
Để khuyến khích phóng viên trẻ dấn thân vào lĩnh vực tuyên truyền pháp luật, cần có cơ chế tôn vinh và bảo vệ xứng đáng, như: giải thưởng báo chí quốc gia, báo chí tư pháp... Đồng thời, cần có cơ chế bảo vệ nhà báo trong quá trình điều tra, phản ánh các sai phạm, tiêu cực - lĩnh vực nhiều rủi ro nhưng mang ý nghĩa xã hội sâu sắc.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp của toàn dân, trong đó báo chí có vai trò đặc biệt trong việc định hướng tư tưởng, hình thành ý thức pháp luật và củng cố niềm tin xã hội. Với lợi thế trẻ trung, sáng tạo và bản lĩnh, người làm báo trẻ hôm nay đang đứng ở tuyến đầu của “mặt trận văn hóa tư tưởng” trong kỷ nguyên số. Mỗi bài viết, mỗi sản phẩm truyền thông pháp luật không chỉ là thông tin, mà còn là thông điệp - góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào công lý, vào sự nghiêm minh của pháp luật và vào sứ mệnh của báo chí cách mạng Việt Nam.
Làm báo trong thời đại pháp quyền không chỉ cần ngòi bút sắc sảo mà còn cần trái tim sáng. Người làm báo trẻ phải nhận thức rằng tuyên truyền, phổ biến pháp luật không chỉ là nhiệm vụ, mà chính là cách chúng ta góp phần dựng xây một xã hội văn minh, công bằng và nhân ái hơn. Đó là sứ mệnh nghề nghiệp, là bổn phận công dân và cũng là lời cam kết của thế hệ cầm bút trẻ hôm nay - viết để bảo vệ công lý, để phụng sự Nhân dân và để cùng kiến tạo một Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam vững mạnh trong kỷ nguyên mới.