Christian Déséglise, Giám đốc phụ trách Cơ sở hạ tầng và Sáng tạo Bền vững của Tập đoàn HSBC, người phụ trách chính của ngân hàng trong Thỏa thuận Hợp tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (Just Energy Transition Partnership - JETP) với Indonesia và Việt Nam mới đây đưa ra lý giải về việc vì sao JETP là công cụ đắc lực giúp giảm phát thải các-bon.
JETP là cách để đẩy nhanh quá trình giảm dần sử dụng than đá
Các thỏa thuận JETP đang ngày trở nên phổ biến bởi chúng quy tụ nhiều bên lại để cùng tạo điều kiện cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch và công bằng ở các nền kinh tế mới nổi phụ thuộc nhiều vào than đá.
Ông Ông Christian Déséglise
Về cơ bản, đây là các thỏa thuận tài chính đa phương nhằm đẩy nhanh tiến trình loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch, đồng thời giải quyết những hệ lụy xã hội xảy ra trong chính quá trình ấy.
Mô hình này lần đầu tiên thu hút sự chú ý vào năm 2021, khi một thỏa thuận trị giá 8,5 tỷ USD được công bố cho Nam Phi, với sự hợp tác của Pháp, Đức, Vương quốc Anh, Mỹ và Liên minh châu Âu. Tiếp nối thỏa thuận đó là gói 20 tỷ USD cho Indonesia và một thỏa thuận 15,5 tỷ USD cho Việt Nam vào năm ngoái. Dự kiến sắp tới sẽ có thêm các thỏa thuận dành cho Ấn Độ và Senegal.
Theo ông Christian Déséglise, việc hợp tác chính là chìa khoá để thành công. Bởi hành trình giảm phát thải các-bon tại một quốc gia đòi hỏi sự chung tay của Chính phủ, của người dân, và đơn vị cung cấp tiện ích, đối tác tài trợ cho quá trình chuyển đổi. Đây một tập hợp gồm các nhà tài trợ tài khí hậu cũng như nhóm đầu tư công và tư, điển hình là các chính phủ G7, các ngân hàng phát triển và định chế tài chính.
Thỏa thuận JETP cho phép những người có vai trò chủ chốt hợp tác cùng nhau trong việc thiết kế, tìm kiếm nguồn tài trợ và triển khai một kế hoạch phù hợp với nhu cầu và đặc điểm cụ thể của mỗi quốc gia. Thỏa thuận được củng cố thêm bởi cam kết từ phía quốc gia đó nhằm thúc đẩy tham vọng khí hậu, tương ứng với cam kết tài trợ và hỗ trợ từ phía các đối tác bên ngoài.
Các sáng kiến cũng sẽ khuyến khích đầu tư vào công nghệ và ngành nghề "xanh" nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế của đất nước. Chẳng hạn, với đầu vào phù hợp, Indonesia - quốc gia sản xuất niken lớn nhất thế giới - có thể trở thành nhà sản xuất lớn trong mảng pin cho xe điện. Như vậy, JETP có thể giúp khai mở các công nghệ mới.
Vai trò của khu vực tư nhân, những ngân hàng như HSBC là gì?
Sự kiện công bố JETP của Nam Phi đã không có mặt đại diện đến từ khu vực tư nhân. Theo quan điểm của vị chuyên gia này, đây là một thiếu sót. Bởi việc bổ sung khu vực kinh tế tư nhân tham gia vào tiến trình từ đầu sẽ tạo điều kiện huy động tài chính quy mô lớn, mở ra cơ hội về vốn lớn hơn.
Như trường hợp của Indonesia và Việt Nam, đại diện ngành tài chính là Liên minh tài chính Glasgow vì mục tiêu cân bằng phát thải (Glasgow Financial Alliance for Net Zero - GFANZ). Trong đó, HSBC đóng vai trò chủ đạo, giúp nhận diện những rào cản đối với đầu tư tư nhân tại mỗi quốc gia, đồng thời đề xuất giải pháp.
Cụ thể, JETP của Việt Nam sẽ huy động 7,75 tỷ USD từ Nhóm các nước đối tác quốc tế (International Partners Group - IPG) đứng đầu là Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh và nguồn tài chính tư nhân đối ứng tương đương từ thành viên Nhóm làm việc chuyên trách của GFANZ trong đó có HSBC.
"Chúng tôi hiện đang phối hợp cùng GFANZ và Bộ Tài nguyên và Môi trường thảo luận bước tiếp theo nhằm triển khai JETP với sự hỗ trợ của HSBC", Christian Déséglise cho biết.
Với tư cách là một ngân hàng, HSBC đang hỗ trợ cho cơ chế chuyển đổi năng lượng than nhằm mục đích tạo điều kiện cho việc loại bỏ sớm các tài sản than ở châu Á. Sáng kiến này, do Ngân hàng Phát triển Châu Á dẫn đầu, cũng nằm trong khuôn khổ phục vụ cho Thỏa thuận JETP.
Các dự án năng lượng tái tạo ở Indonesia và Việt Nam trước đây thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn. Trong quá trình làm việc, các đơn vị sẽ giải quyết vấn đề liên quan đến “khả năng sinh lời” của dự án và tìm cách khắc phục.
Các định chế tài chính phối hợp như Pentagreen - liên doanh của HSBC với công ty đầu tư Temasek - có thể là một giải pháp khả thi. Định chế này có thể tài trợ vốn cho những dự án mà các ngân hàng thường không mặn mà.
HSBC đóng góp vai trò trong việc hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang một thế giới bền vững hơn. Đó là một phần quan trọng trong chiến lược của HSBC với tư cách là một doanh nghiệp.
Ngoài ra, HSBC là một ngân hàng toàn cầu, nhưng có am hiểu sâu rộng về thị trường Indonesia và Việt Nam. "Chúng tôi có thể mang những hiểu biết thị trường và mạng lưới tại địa phương của mình đến với cộng đồng toàn cầu để thúc đẩy các quan hệ đối tác", ông Déséglise nhấn mạnh.
Hành trình khó khăn chỉ mới bắt đầu
Theo ông Déséglise, những thỏa thuận này mới đang ở giai đoạn khởi đầu. Đó là những sáng kiến mang tính dài hơi với các gói tài trợ ban đầu dự kiến được giải ngân trong vòng 3 đến 5 năm. Điều quan trọng là tất cả các bên duy trì cam kết và đi cùng với với nhau qua thời gian.
"Nếu thành công, tôi tin rằng các thỏa thuận JETP có thể tạo ra mô hình kiểu mẫu cho mục tiêu giảm phát thải các-bon trên toàn thế giới", ông cho biết.