*Lược dịch nhận định của biên tập viên Troy Wolverton trang Business Insider
Trong nhiều năm qua, đã có rất nhiều bài viết, bằng chứng về sự tàn ác, thô lỗ và hà tiện của ông với công nhân viên, đối tác kinh doanh và thậm chí cả gia đình và bạn bè.
Tuy nhiên, Steve Jobs còn được mô tả tệ hại hơn nữa trong cuốn tự truyện "Small Fry" của chính con gái ông, Lisa Brennan-Jobs. Trong đó, Jobs không chỉ là một người tự đặt mình làm trung tâm, ý nghĩa của mọi thứ mà còn là một con người tồi tệ.
Từ nhiều năm nay, chúng ta biết Jobs đã phủ nhận mình là cha của Brennan-Jobs và không trả tiền trợ cấp nuôi con. Jobs chỉ thay đổi quyết định khi có kết quả thử nghiệm DNA xác nhận ông chính là cha của Brennan-Jobs và bị tòa án buộc phải trả tiền trợ cấp nuôi con. Chúng ta biết trong nhiều năm Jobs đã phủ nhận máy tính Lisa của Apple được đặt theo tên của con gái, trước khi thừa nhận điều này với Brennan-Jobs và cả thế giới.
Nhưng cuốn hồi ký của Brennan-Jobs cho chúng ta biết thêm nhiều chi tiết mới về cách đối xử khủng khiếp mà Jobs dành cho cô. Khi cô còn bé, ông hiếm khi gặp cô, ngay cả sau khi đã thừa nhận mối quan hệ cha con. Trong khi ông tránh mặt cô và từ chối trả tiền trợ cấp, cô và mẹ phải sống trong cảnh nghèo khổ, phụ thuộc vào các khoản trợ cấp phúc lợi, công việc được trả lương bèo bọt của mẹ cô cũng như các khoản từ thiện của những người khác. Khi buộc phải trả tiền trợ cấp nuôi dưỡng, Jobs đã làm mọi thứ để vụ kiện kết thúc vài ngày trước khi Apple IPO và ông trở thành một triệu phú.
Ngay cả khi Jobs bắt đầu chú ý nhiều hơn tới Brennan-Jobs, mẹ cô, Chrisann Brennan, dường như không cảm thấy thoải mái khi để ông một mình với cô. Bà không an tâm sau khi bắt gặp Jobs tra hỏi và trêu chọc Brennan-Jobs, khi ấy mới 9 tuổi, về hấp dẫn tình dục và khuynh hướng giới tính.
"Chúng tôi là những con người lạnh lùng"
Sau đó, khi Brennan-Jobs bước vào độ tuổi thiếu niên và đến sống với Jobs, ông đã cấm cô gặp Brennan trong vòng sau tháng mặc dù mẹ cô là người duy nhất gắn bó với cô từ bé đến giờ. Sau khi đến sống với gia đình Jobs, Brennan Jobs đã nói với ông và mẹ kế Laurene Powell-Jobs rằng cô cảm thấy cô đơn và yêu cầu họ chúc cô ngủ ngon vào mỗi tối. Thay vì đồng cảm với cảm xúc của Brennan-Jobs và đồng ý yêu cầu đơn giản của cô, Powell-Jobs trả lời: "Chúng tôi là những con người lạnh lùng".
Steve Jobs và vợ Laurene Powell-Jobs
Thậm chí Jobs còn có những hành vi tệ hại hơn. Có lần, Jobs muốn thực hiện những hành động nhạy cảm với vợ mình trong khi Brennan-Jobs ở trong phòng. Khi cô định bỏ đi, Jobs yêu cầu cô ở lại để "tận hưởng khoảnh khắc gia đình". Ông liên tục từ chối cho Brennan-Jobs tiền và nói rằng cô sẽ không nhận được gì từ tài sản của ông, thậm chí Jobs còn từ chối lắp hệ thống sưởi trong phòng của cô.
Khi Brennan-Jobs bắt đầu tham gia tích cực các hoạt động của trường trung học, tham gia các câu lạc bộ... Jobs đã mắng cô vì cho rằng cô không dành nhiều thời gian cho gia đình. Thật khó tin khi một người cha từng từ chối con và không dành thời gian cho con lúc bé lại mắng mỏ con mình không dành thời gian cho gia đình khi cô năng nổ tham gia hoạt động ở trường.
Có thời điểm, hàng xóm nhà Jobs đã rất lo lắng cho tình hình của Brennan-Jobs và cho phép cô ở tạm trong nhà họ. Họ cũng giúp cô trả tiền học phí đại học.
Bạn là một người tồi tệ khi đối xử bạc bẽo với nhân viên và những người kém quan trọng khác. Tuy nhiên, bạn thực sự tàn ác nếu gây đau đớn, tổn thương cho chính con của mình. Chúng ta biết Jobs bắt nạt nhiều người, kể cả các đối tác. Nhưng giờ đây, chúng ta biết ông còn bắt nạt cả chính con gái ruột.
Brennan-Jobs viết cuốn hồi ký này chỉ để tha thứ cho Steve Jobs
Những gì chúng ta nói ở trên được trích từ cuốn hồi ký Small Fry, bán ra vào ngày 4/9, nên chưa phải là một bức tranh đầy đủ. Và đương nhiên, hồi ký, hồi ức của một người đôi khi bị chi phối bởi cảm xúc cá nhân. Powell-Jobs và chị gái của Jobs nói rằng những gì trong cuốn sách khác biệt đáng kể so với ký ức của họ về những khoảnh khắc ấy.
Nhưng trong cuốn hồi ký của mình, Brennan-Jobs đưa ra những chi tiết này không phải để lên án Jobs mà là để xoa dịu với chúng và với Jobs. Cô muốn tha thứ cho cha mình và quên đi mọi ký ức đáng buồn ấy.
Steve Jobs chơi cùng con gái Lisa Brennan-Jobs
Đó là lựa chọn và là quyền của cô ấy. Theo một số người, dựa vào tiêu chuẩn hiện tại những gì Brennan-Jobs phải chịu đựng bị coi là lạm dụng trẻ em và cố tình gây ra ác cảm. Brennan-Jobs phản ứng tương tự những người khác từng bị ngược đãi lúc còn bé khi cố gắng tha thứ và hiểu cho Jobs.
Trong khi tìm cách tha thứ cho người cha của mình, Brennan-Jobs đi theo vết xe đổ của rất nhiều người, những người đã âm thầm tiếp tay cho các hành vi của Jobs. Nhìn chung, cách duy nhất để một kẻ chuyên bắt nạt người khác như Jobs ngừng tay chính là đứng lên chống lại ông và làm điều ấy thay mặt cho những người bị ông bắt nạt. Trong trường hợp của Jobs, quá ít người dám đứng ra ngăn ông lại.
Khi nói đến các hành vi của ông với Brennan-Jobs, vợ ông, Powell-Jobs, rõ ràng đã không ngăn cản ông. Khi nói về các hành vi của ông với nhân viên và đối tác kinh doanh, các đồng nghiệp của ông chẳng làm gì cả.
Jobs có những thành tựu đáng kể và cũng tàn nhẫn tới mức không thể tin được
Tôi thấy cuốn hồi ký của Brennan-Jobs còn cho chúng ta thấy những câu chuyện khác về Jobs, những câu chuyện về cách ông đối xử với nhân viên, đồng nghiệp và đối tác của ông. Dựa vào đó, Jobs không phải là một lãnh đạo có định hướng, người đôi khi hơi khắc nghiệt để đạt được mục tiêu của mình. Thay vào đó, Jobs giống như một kẻ tàn nhẫn, người có được thành công vì những người xung quanh ngầm tiếp tay và chấp nhận sự tồi tệ của ông.
Jobs đáng được khen ngợi khi hồi sinh Apple. Lúc ông quay lại chịu trách nhiệm lãnh đạo Apple, công ty này sắp phá sản. Khi ông rời Apple ngay trước khi qua đời, công ty này trở thành hãng điện tử tiêu dùng quan trọng nhất thế giới và đang trên đà trở thành một đế chế khổng lồ như hiện tại. Nhìn lại những lãnh đạo của Apple và tình huống dường như vô vọng ấy, chỉ có Jobs mới cứu được Apple và đưa nó vào con đường thành công ấy.
Và đó không phải là một thành tích nhỏ. Trong quá trình hồi sinh Apple, Jobs đã giúp hàng ngàn người không bị mất việc và tạo ra hàng ngàn việc làm khác. Ông cũng giúp rất nhiều người bên trong và bên ngoài Apple trở nên giàu có.
Mặt tích cực của Jobs còn được thể hiện qua vai trò của ông trong việc tạo ra một số sản phẩm có sức ảnh hưởng lớn nhất trong 50 năm qua như iPhone, Mac, iPad, iPod và các máy tính Apple đời đầu. Có lẽ, nếu không có Jobs, những sản phẩm tương tự sẽ không bao giờ xuất hiện. Ngoài ra, không ai phủ nhận vai trò hàng đầu của Jobs trong việc định hình cách hàng tỷ người tương tác với công nghệ, theo các hướng tốt hơn.
Chúng ta thường xuyên tôn vinh những lãnh đạo doanh nghiệp và bỏ qua những sai lầm của họ
Bên cạnh những thành tựu ấy cũng có những điều Jobs bị chê trách. Thứ nhất, Apple thất bại trong việc giám sát các đối tác nước ngoài thuê và sử dụng nhân công. Rất nhiều báo cáo chỉ ra rằng đối tác của Apple đã sử dụng lao động vị thành niên, buộc công nhân phải làm thêm giờ và sống trong điều kiện tồi tàn. Thứ hai, Apple nhiều lần bị tố có hành vi mờ ám nhằm tránh phải đóng thuế. Jobs là người giúp công ty trở nên có giá trị hơn nhưng cũng khiến các giám đốc khác mất việc. Và cuối cùng, ông liên tục hét vào mặt nhân viên và công khai làm mất mặt họ.
Đó là chưa kể tới những chiêu trò của Jobs trong nhiệm kỳ đâu tiên tại Apple, chẳng hạn như cố gắng làm mất uy tín của CEO kế nhiệm John Sculley và từ chối cho phép những nhân viên đầu tiên của Apple lựa chọn thanh toán lương thưởng bằng cổ phiếu...
Tóm lại, những thành tựu trong kinh doanh của Jobs có trội hơn so với sự tàn ác mà ông gây ra cho người khác không? Tôi không có câu trả lời cụ thể.
Tôi biết chúng ta thường xuyên vinh danh các nhà lãnh đạo doanh nghiệp lớn vì những thành tựu mà họ đạt được mà không xem xét tính cách và cách sống của họ, cả cuộc sống cá nhân và cách đối xử với đồng nghiệp, ảnh hưởng như thế nào tới những người xung quanh và thế giới. Tôi tin rằng vì chúng ta quá để ý tới những thành tựu của họ nên họ đối xử ngày càng tệ hơn với mọi người.
Dường như điều này đặc biệt đúng với Steve Jobs.