CPH, thoái vốn tốc độ… rùa bò?
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc: Năm 2021, Quốc hội giao Chính phủ thu từ CPH 40.000 tỷ đồng, nhưng hết năm đạt chưa đầy 2.000 tỷ đồng, tức là CPH rất chậm. Thực tế, những “nút thắt” về cơ chế chính sách đã được cơ quan quản lý Nhà nước nỗ lực tìm cách tháo gỡ, tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được vẫn tồn tại nhiều hạn chế, vướng mắc.
Cụ thể: Việc xác định giá trị của DN còn chưa chính xác, thường thấp hơn giá trị thực tế và giá trị xác định lại gây thất thoát, lãng phí mà rủi ro lớn nhất là vấn đề xác định giá trị quyền sử dụng đất. Rồi, việc tính giá trị một lần không sát giá thị trường, hoặc có sát thị trường song sau 10 năm, 20 năm thì giá trị của DN lại khác…, đây là lỗ hổng thất thoát. Mặt khác, với việc nộp tiền thuê đất một lần, DN CPH có thể chuyển quyền sử dụng đất để làm nhà đô thị, hay công trình khác… Chuyển mục đích sử dụng đất dẫn đến xác định giá trị sử dụng đất không chính xác, từ đó làm thất thoát - Bộ trưởng Bộ Tài chính thẳng thắn nhìn nhận.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc
Về mặt chính sách, Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ rõ: Quốc hội đã ra Nghị quyết số 60/2018/QH14 nghiêm cấm việc chuyển mục đích sử dụng đất có nguồn gốc từ Nhà nước sang mục đích khác. Đến năm 2020, Nghị định 140/NĐ-CP ra đời đã bãi bỏ Nghị quyết số 60, song Nghị định này không quy định rõ việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất có được hay không. Điều này làm cho địa phương lúng túng khi triển khai. Thêm vào đó, việc sắp xếp nhà đất cũng chưa có quy định rõ ràng như xác định lợi thế thương mại, liên danh liên kết… Hơn thế nữa, vai trò của người đứng đầu DNNN chưa được quyết tâm cao, vì vậy tiến độ không đạt yêu cầu. “Do đó, cần phải có sự tham vấn ý kiến của các đại biểu, đặc biệt là lãnh đạo các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, các địa phương để Bộ Tài chính tiếp thu, phối hợp với các Bộ, ngành trình Chính phủ các giải pháp tháo gỡ khó khăn, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước, tái cơ cấu hiệu quả” – người đứng đầu Bộ Tài chính thể hiện mong muốn.
Nhanh chóng cởi các “nút thắt”!
Để đẩy nhanh tốc độ CPH, thoái vốn tại các DNNN, đại diện Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại DN đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện khung pháp lý về việc bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược đồng thời xem xét việc tách bạch triệt để chức năng quản lý Nhà nước với chức năng đại diện chủ sở hữu Nhà nước (cả về thể chế và tổ chức, bộ máy).
Theo đại diện Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại DN, để tiến trình CPH đạt hiệu quả đề ra, các hình thức giảm vốn Nhà nước cần được đa dạng hóa như kết hợp giữa việc bán phần vốn Nhà nước với việc tăng quy mô vốn điều lệ của DNNN. Cách thức này vừa giúp DNNN tăng cường năng lực tài chính phục vụ nhu cầu tăng trưởng, mở rộng phát triển sản xuất kinh doanh, vừa đảm bảo tiến độ giảm tỷ lệ sở hữu vốn Nhà nước tại các DN. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cần sớm tổng hợp ý kiến của các cơ quan, xây dựng dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại DN; Các Bộ, ngành có liên quan rà soát, đề xuất sửa đổi một số quy định pháp luật còn bất cập hoặc chưa rõ ràng, đồng bộ…
Cụ thể, sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền phê duyệt chủ trương góp vốn, tăng/giảm vốn góp, chuyển nhượng vốn đầu tư của DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ tại công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; Cho phép các DNNN được quyền thực hiện đầy đủ các hình thức tổ chức lại, kể cả trường hợp sáp nhập công ty con vào công ty mẹ; Quy định rõ nguyên tắc và thẩm quyền quyết định chuyển nhượng vốn đầu tư ra ngoài của DN; Rà soát, sửa đổi bổ sung các cơ chế, chính sách về quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư, sản xuất kinh doanh và chuyển nhượng vốn Nhà nước tại DN.
Về chuyển đổi sở hữu, sắp xếp lại DN, vị đại diện này đề nghị Chính phủ cân nhắc, xem xét lại nguyên tắc quy định trước khi chuyển nhượng vốn, yêu cầu rà soát lại toàn bộ diện tích đất DN đang quản lý sử dụng đồng thời hoàn thiện đầy đủ hồ sơ pháp lý về đất đai, quản lý, giám sát chặt chẽ đối với đất được chuyển đổi mục đích thực hiện đấu giá đất theo quy định Luật Đất đai; Thực hiện nghiêm cơ chế cho thuê đất, nộp tiền thuê theo quy định của pháp luật cũng như bổ sung quy định việc tính toán giá trị quyền sử dụng đất giao trong giá khởi điểm chuyển nhượng vốn…
Là một trong những đơn vị thực hiện CPH từ rất sớm và khá thành công, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) chia sẻ kinh nghiệm của mình khi triển khai CPH. Theo đó, để tiến hành CPH, thoái vốn thành công, Petrolimex đã phát huy vai trò tiên phong của cấp ủy, Ban Thường vụ, HĐQT và Ban Tổng Giám đốc; Đề ra mục tiêu rõ ràng, cụ thể với kế hoạch toàn diện, có lộ trình chi tiết kèm theo trách nhiệm của các bộ phận có liên quan. Cụ thể tiến trình CPH, thoái vốn nên tuân thủ các bước cơ bản sau: Lựa chọn đơn vị tư vấn, xác định giá trị DN; Lựa chọn đơn vị tư vấn chào bán và tư vấn pháp lý có uy tín, kinh nghiệm, đảm bảo việc chào bán ra công chúng thành công; Lựa chọn đối tác chiến lược phải có mục tiêu, tiêu chuẩn rõ ràng; Sau khi CPH cần phải sớm niêm yết trên sàn chứng khoán. Việc niêm yết trên sàn chứng khoán tạo điều kiện để DN thay đổi phương thức quản trị, đảm bảo tính minh bạch khi phát hành tăng vốn mới có hiệu quả cao.
Tiến trình CPH, thoái vốn nên tuân thủ các bước cơ bản sau: Lựa chọn đơn vị tư vấn, xác định giá trị DN; Lựa chọn đơn vị tư vấn chào bán và tư vấn pháp lý có uy tín, kinh nghiệm, đảm bảo việc chào bán ra công chúng thành công; Lựa chọn đối tác chiến lược phải có mục tiêu, tiêu chuẩn rõ ràng; Sau khi CPH cần phải sớm niêm yết trên sàn chứng khoán…