Kết luận thanh tra việc chấp hành pháp luật trong quản lý và sử dụng đất đai, trong đó có đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường quốc doanh tại Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam, Tổng công ty Lâm nghiệp và Tổng công ty Chè Việt Nam vừa được Thanh tra Chính phủ ban hành. Kết luận thanh tra cho thấy, 3 tập đoàn, tổng công ty có hơn 180.000 ha đất tại 30 tỉnh, thành xảy ra vi phạm, tồn tại cần xử lý, trong đó có tình trạng chuyển nhượng trái quy định.
Cụ thể, Tổng công ty Chè Việt Nam đã đưa 12 khu đất với tổng diện tích gần 7ha vào liên doanh, liên kết, cho thuê lại đất không đúng quy định, thoái vốn không thông qua đấu giá, vi phạm quy định đất đai. Cơ quan thanh tra cho biết, doanh nghiệp báo cáo đến nay không còn hồ sơ, tài liệu hoặc không cung cấp đầy đủ tài liệu liên quan.
Tại khu đất 1.500 m2 tại Trần Khát Chân, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn từng cho phép đơn vị này liên doanh với đối tác nước ngoài để đầu tư xây Trung tâm đấu giá chè và khách sạn quốc tế Hương Trà nhưng không thực hiện được. Sau đó, năm 2011, Tổng công ty Chè có nghị quyết chuyển nhượng quyền đầu tư với giá trị 8,5 tỷ đồng và hiện doanh nghiệp này quản lý, sử dụng là Công ty Sông Châu.
Lô đất 225 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TP HCM từng do Tổng công ty Chè Việt Nam quản lý hiện đã được chuyển nhượng. Ảnh: Báo Tuổi trẻ
Tổng công ty Chè Việt Nam cũng ký hợp đồng với Sở Tài nguyên và Môi trường thuê có thu tiền thuê đất hằng năm tại cơ sở nhà đất số 25D Cát Linh, quận Đống Đa (Hà Nội) có diện tích 60,9m2. Sau đó, tổng công ty được đem góp vốn liên doanh liên kết với Công ty TNHH Sản xuất thương mại Nhật Minh để xây dựng khu nhà trung tâm thương mại và dịch vụ. Đến nay, Tổng công ty Chè Việt Nam đã thoái vốn đầu tư tại khu đất này và toàn bộ tài sản này đã được chuyển giao cho Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Nhật Minh quản lý sử dụng.
Tương tự, sau một thời gian hợp tác, khu đất "vàng" ở số 225 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, quận 3, TPHCM có diện tích 447m2 cũng được chuyển nhượng cho Công ty TNHH Xây dựng - thương mại - dịch vụ GB. Trước đó, vào năm 2009, HĐQT tổng công ty này có nghị quyết phê duyệt chủ trương hợp tác cho thuê làm văn phòng lâu dài với Công ty GB. Thời hạn cho thuê theo hợp đồng đã được ký kết là 35 năm. Nhưng đến năm 2013, HĐQT tổng công ty lại ra nghị quyết về việc thực hiện thoái vốn qua hình thức chuyển nhượng lô đất này nhưng không thông qua đấu giá. Hiện Công ty GB đang quản lý sử dụng lô đất này và đã được chính quyền thành phố cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Một loạt khu đất khác tại Đông Anh - Hà Nội (6.000m2), hay ở TP Hải Phòng gồm cơ sở 126 Lạch Tray (1.800m2) và 341 Vạn Mỹ, đường Đà Nẵng (11.600m2), hay Lương Sơn (Hoà Bình, 13.600m2), gần 500m2 tại 59 An Bình, quận 5 (TP HCM)… cũng là đất công sản được giao cho chi nhánh của Tổng công ty Chè xây dựng hoặc cho thuê nhưng đến nay đều do các doanh nghiệp tư nhân quản lý và sử dụng.
Tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, cơ quan thanh tra cho biết, doanh nghiệp đã cho thuê một phần diện tích văn phòng làm việc chưa đúng quy định của Luật Đất đai, cho mượn đất làm nhà rồi bị dân lấn chiếm đến nay chưa thu hồi được. Đặc biệt, Công ty Tài chính Cao su đã mua tài sản là nhà, đất nhưng không tiến hành đấu thầu, ký hợp đồng mua tài sản khi chưa lập dự án đầu tư. Giám đốc Công ty cổ phần Cao su Đồng Phú và Công ty TNHH MTV Cao su Đồng Nai cho công nhân mượn đất hàng ngàn m2 làm nhà ở.
Tổng công ty Lâm nghiệp có 83 cơ sở nhà, đất và đã sắp xếp xử lý được bảy cơ sở. Trong đó, mảnh đất tại địa chỉ số 67 Ngô Thì Nhậm (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) gồm 12 gian nhà tầng 1 với diện tích hơn 343 m2, thuộc quyền quản lý, sử dụng của tổng công ty. Tài sản này nằm trong danh mục tài sản cố định đã được tính vào giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa, theo xác nhận của Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Tuy nhiên, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Hà Nội vẫn thực hiện thủ tục đổi tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất diện tích trên cho Công ty cổ phần Thương mại lâm sản Hà Nội vào năm 2007. Thương vụ này sau đó đã bị cơ quan thanh tra kết luận là vi phạm nhiều quy định pháp luật.
Kết luận cũng nêu qua nhiều lần sắp xếp, chuyển đổi lâm trường quốc doanh, tổng công ty Lâm nghiệp phải bàn giao về các địa phương hơn 60.000m2 đất nhưng hiện mới bàn giao hơn một nửa.
Trước những sai phạm nêu trên, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công an điều tra những vi phạm trong quản lý, sử dụng các nhà đất tại những địa chỉ nói trên của 3 doanh nghiệp.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ cũng cho thấy, tổng diện tích đất bị lấn chiếm của 3 tập đoàn và tổng công ty là 19.855,2 ha, nhưng đến nay mới thu hồi hơn 1.614,1 ha.
Với Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam, diện tích bị lấn chiếm trước khi địa phương giao đất là gần 9.900 ha. Đến cuối năm 2017, tổng diện tích đất bị lấn chiếm tăng lên 10.710 ha. Tuy nhiên, hiện doanh nghiệp, cùng địa phương mới chỉ phối hợp thu hồi được 363 ha.
Trong đó, một số công ty thành viên của tập đoàn này có diện tích đất bị lấn chiếm lớn như Công ty cổ phần Cao su Dầu Tiếng Lào Cai (1.4840,8 ha), Công ty TNHH MTV Cao su Thanh Hóa (1.728 ha), Công ty Phú Riềng (5.321,2 ha)... Theo cơ quan thanh tra, nguyên nhân của tình trạng này là iện tích đất địa phương giao cho các công ty theo ranh giới quy hoạch sử dụng đất, khi nhận bàn giao đất và khai hoang trồng cao su thì phát hiện một số diện tích đã được người dân canh tác lâu năm, chưa có hồ sơ pháp lý đất đai. Thậm chí, một phần diện tích đất đã được người dân sử dụng, canh tác trong thời gian dài trước khi nhận bàn giao đất.
Với Tổng công ty Lâm nghiệp Việt Nam, tổng diện tích đất nông nghiệp bị lấn chiếm là hơn 8.600 ha. Doanh nghiệp đã thực hiện thu hồi 1.251 ha.
"Các lâm trường quốc doanh được giao đất lâm nghiệp với phần lớn diện tích dất chưa được đo đạc, cắm mốc và chưa có bản đồ địa chính, không có hồ sơ ranh giới cụ thể. Vì vậy, việc thu hồi đất - sau khi bị lấn chiếm - gặp nhiều khó khăn, không thể giải quyết dứt điểm do hồ sơ đất đai trước đây chưa đủ giấy tờ pháp lý", Thanh tra Chính phủ đánh giá.
Bên cạnh đó, một nguyên nhân khác theo cơ quan thanh tra là diện tích đất để trống nhiều năm đã tạo điều kiện cho người dân tiến hành lấn chiếm. Bên cạnh đó, nhiều hộ dân nhận khoán rừng và đất rừng khi hết chu kỳ nhận khoán cũng không ký lại hợp đồng nhận khoán và không trả đất cho bên giao khoán.
Với Tổng công ty Chè, tổng diện tích đất bị lấn chiếm cũng vào khoảng gần 50 ha, tập trung chủ yếu tại Công ty cổ phần Chè Phú Đa - một doanh nghiệp liên kết với tổng công ty. Tuy nhiên, toàn bộ phần đất bị lấn chiếm này tới nay vẫn chưa thể thu hồi do các đơn vị và cơ quan chức năng vẫn chưa giải quyết triệt để.