Công tác đào tạo, bồi dưỡng ở mỗi giai đoạn, thời kỳ khác nhau cần phải đáp ứng các yêu cầu, đòi hỏi khác nhau. Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đang ngày càng tham gia sâu, rộng vào công cuộc hội nhập quốc tế thì nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế đang được đặt ra như một nhiệm vụ cấp thiết.
1. Hội nhập quốc tế, toàn cầu hóa và yêu cầu đặt ra
1.1. Yêu cầu chung đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong quá trình hội nhập, toàn cầu hóa của đất nước
Chủ trương “chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, có hiệu quả; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, không ngừng nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam” đã được khẳng định tại Đại hội XIII.
Có thể nói, hội nhập quốc tế là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm củng cố môi trường hòa bình, tranh thủ tối đa các điều kiện quốc tế thuận lợi để phát triển đất nước nhanh và bền vững, nâng cao đời sống nhân dân; giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; quảng bá hình ảnh Việt Nam, bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc; tăng cường sức mạnh tổng hợp quốc gia, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước; góp phần tích cực vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
Để góp phần thực hiện được yêu cầu này, Việt Nam cần có đội ngũ cán bộ có năng lực hội nhập và hợp tác quốc tế, không ngừng nắm bắt những xu thế của thế giới, tiệm cận các tiêu chuẩn của thế giới.
Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế là một yếu tố đóng vai trò then chốt. (Ảnh minh họa)
Tại Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị lần thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã đặt ra các yêu cầu hoàn thiện năng lực đối với đội ngũ cán bộ các cấp đến năm 2030, trong đó, có yêu cầu đối với xây dựng đội ngũ cán bộ có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế. Để xây dựng được đội ngũ này, bên cạnh công tác tuyển dụng, thu hút nhân lực thì công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế là một yếu tố đóng vai trò then chốt.
Có thể nói, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết trong bối cảnh hội nhập quốc tế của đất nước ngày càng sâu rộng, tình hình thế giới biến đổi nhanh, quan hệ quốc tế ngày càng phức tạp.
1.2. Yêu cầu đặt ra đối với cán bộ tư pháp
Từ nay đến năm 2030, tình hình thế giới, khu vực diễn biến phức tạp, khó lường, trật tự và cấu trúc khu vực và thế giới ngày càng trở nên đa cực, đa trung tâm hóa. Cùng với đó, các nước lớn có xu hướng vừa hợp tác, vừa đấu tranh, linh hoạt, phức tạp. Các thể chế khu vực và thế giới cũng tái cấu trúc mạnh mẽ, khiến công cuộc toàn cầu hóa của Việt Nam ngày càng trở nên phức tạp.
Bên cạnh đó, từ nay đến năm 2030, Việt Nam chủ trương tiếp tục đẩy mạnh việc toàn cầu hóa trên cơ sở các kết quả đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế trong giai đoạn trước, tiếp tục tăng cường hội nhập an ninh - chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội và các lĩnh vực khác, phát huy vai trò và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Để làm được điều này, yêu cầu Việt Nam phải có chính sách đúng đắn để có thể thực hiện công cuộc toàn cầu hóa hiệu quả, từ đó củng cố sức mạnh nội lực trong nước. Vì vậy, việc xây dựng một hệ thống pháp luật cũng như lực lượng cán bộ tư pháp đáp ứng yêu cầu toàn cầu hóa đang được đặt ra như một nhu cầu cấp thiết.
Nghị định 96/2017/NĐ-CP ngày 16/8/2017 của Chính phủ quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp thì Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ có chức năng, nhiệm vụ về xây dựng và thực thi pháp luật, bao gồm cả pháp luật quốc tế (đặc biệt là tư pháp quốc tế) mà còn là đầu mối hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp và pháp luật; là đầu mối của Chính phủ trong việc xây dựng, thực thi các chiến lược cải cách pháp luật và tư pháp.
Vì vậy, cán bộ tư pháp thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn có yếu tố nước ngoài có thể kể đến các vị trí việc làm như: cán bộ tư pháp về pháp luật quốc tế, hợp tác quốc tế, con nuôi, hộ tịch, quốc tịch, bổ trợ tư pháp…. Đặc biệt là các vị trí việc làm tại các đại sứ quán và cơ quan ngoại giao của Việt Nam tại nước ngoài yêu cầu có kiến thức pháp luật là rất nhiều, có thể kể đến như các vị trí việc làm về quản lý hộ tịch, quốc tịch.
Tuy nhiên, hiện tại các vị trí việc làm này đa phần do cán bộ, công chức của Bộ Ngoại giao thực hiện, không phải cán bộ, công chức của Bộ Tư pháp. Cán bộ, công chức Bộ Tư pháp hiện nay chỉ được bố trí làm việc tại Phái đoàn Việt Nam tại WTO.
Trong thời gian tới, để thực hiện các nhiệm vụ này một cách chuyên nghiệp hơn thì cần phải bố trí các cán bộ có hiểu biết chuyên sâu về pháp luật, bao gồm pháp luật Việt Nam cũng như pháp luật nước sở tại; hiểu biết sâu sắc về văn hóa, thông lệ quốc tế; có khả năng đàm phán, thương thảo; có kỹ năng làm việc và tư duy pháp lý khoa học; có khả năng ứng dụng khoa học công nghệ thông tin và khả năng sử dụng ngoại ngữ, đặc biệt là ngoại ngữ pháp lý một cách thông thạo.
Có thể nói, trong bối cảnh thực hiện công cuộc toàn cầu hóa, đẩy mạnh và mở rộng hội nhập quốc của nước ta hiện nay, nhiều vấn đề pháp lý phức tạp đã, đang và sẽ đặt ra cần được giải quyết. Với vai trò là người “gác cổng”, người tư vấn về mặt pháp lý cho Chính phủ, đòi hỏi nhân lực xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật của Bộ Tư pháp không những có trình độ chuyên sâu về pháp luật trong nước mà còn phải có hiểu biết sâu sắc về pháp luật quốc tế, có kiến thức, kỹ năng hội nhập quốc tế, sử dụng thành thạo ngoại ngữ và công nghệ thông tin. Đây là một thách thức không nhỏ đối với nguồn nhân lực Bộ Tư pháp, đặt ra yêu cầu cần phải tập trung cao độ cả về nhân lực và vật lực cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức trong thời gian tới.
2. Cơ hội, thách thức và yêu cầu đặt ra trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tư pháp đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế
2.1. Các cơ hội và thuận lợi
Sau một thời gian thực hiện việc đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhìn chung đã được nâng cao rõ rệt cả về trình độ chuyên môn, kiến thức, khả năng ngoại ngữ và kỹ năng làm việc, đặc biệt là kỹ năng làm việc với các đối tác nước ngoài. Một số lượng nhất định cán bộ, công chức, viên chức đã đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế, có khả năng xây dựng, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
- Chủ trương của Đảng về hội nhập quốc tế nhằm đưa nước ta chủ động tham gia sâu rộng vào các lĩnh vực trong các tổ chức quốc tế, các quan hệ quốc tế..., đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên nhiều lĩnh vực cũng mở ra những cơ hội để cán bộ, công chức, viên chức được tăng cường cọ xát, nâng cao kỹ năng, năng lực làm việc với quốc tế, trong đó bao gồm cả việc học tập các kiến thức, rèn luyện khả năng ngoại ngữ, kỹ năng làm việc với các đối tác nước ngoài.
- Công tác đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức, viên chức nói chung, đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức, viên chức nhằm đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế nói riêng ngày càng được Đảng và nhà nước quan tâm. Một loạt các Đề án về đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, ngoại ngữ cho cán bộ, công chức, viên chức được ban hành như: Quyết định số 1960/QĐ-TTg ngày 01/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng cho cán bộ, công chức, viên chức làm công tác hội nhập quốc tế giai đoạn 2021-2025; Quyết định số 1659/QĐ-TTg ngày 19/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án “chương trình quốc gia về học tập ngoại ngữ cho cán bộ, công chức, viên chức giai đoạn 2019 - 2030”; Quyết định số 2658/QĐ-BGDĐT ngày 23/7/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành kế hoạch triển khai đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2017 – 2025...
Đặc biệt, đầu năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án tổng thể về Đào tạo, bồi dưỡng, tiến cử đội ngũ chuyên gia pháp lý tham gia các cơ quan pháp lý quốc tế giai đoạn 2022 – 2026 định hướng 2030 (ban hành kèm theo Quyết định số 32/QĐ-TTg ngày 01/6/2022). Đây là đề án do Bộ Ngoại giao chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên quan để triển khai thực hiện đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ pháp lý để đáp ứng yêu cầu hội nhập thông qua một loạt các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu để đáp ứng yêu cầu có thể đề cử vào các cơ quan pháp lý quốc tế. Đây là một yếu tố thuận lợi rất lớn để có thể đào tạo, bồi dưỡng cho công chức, viên chức của Bộ Tư pháp trong thời gian tới về đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế.
2.2. Khó khăn, thách thức
- Các hoạt động hợp tác, hội nhập, tương tác ngày càng gia tăng của nước ta trong môi trường quốc tế biến động nhanh chóng, phức tạp, khó lường.
- Năng lực của đội ngũ cán bộ chưa đồng đều, còn khoảng cách so với tiêu chuẩn khu vực và quốc tế. Nghị quyết 26-NQ/TW nhận định: “nhiều cán bộ… thiếu tính chuyên nghiệp, làm việc không đúng chuyên môn, sở trường; trình độ ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp và khả năng làm việc của cán bộ trong môi trường quốc tế còn nhiều hạn chế”.
- Sự tham gia của cán bộ Bộ Tư pháp trong các tổ chức quốc tế về pháp luật, tư pháp còn rất hạn chế, ảnh hưởng tới sự chủ động tham gia của Việt Nam trong việc định hình luật pháp quốc tế để bảo vệ lợi ích của đất nước.
- Một bộ phận cán bộ còn có mặt hạn chế, thiếu tính chuyên nghiệp, chưa có tư duy hiện đại, tầm nhìn chiến lược, sự am hiểu thông lệ, văn hóa quốc tế, trình độ ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp và năng lực làm việc trong môi trường quốc tế chưa đáp ứng.
- Việc thu hút, giữ chân cán bộ, công chức, viên chức có trình độ chuyên môn cao, có năng lực, kinh nghiệm công tác trong quá trình hội nhập gặp nhiều khó khăn, thách thức do chế độ, chính sách tiền lương thấp trong khi đó, những người có trình độ chuyên môn, kỹ năng và ngoại ngữ tốt ở khối doanh nghiệp, tổ chức quốc tế tại Việt Nam luôn có chế độ đãi ngộ, thu hút với mức thu nhập cao, chênh lệch rất lớn so với chế độ, chính sách tiền lương chung của khu vực nhà nước. Hiện nay, tình trạng công chức, viên chức xin nghỉ việc đang diễn ra khá ồ ạt, đặc biệt là các công chức, viên chức có năng lực, trình độ chuyên môn và khả năng ngoại ngữ.
- Trong bối cảnh khối lượng công việc ngày càng nhiều nhưng phải thực hiện công tác tinh giản biên chế nên việc công chức, viên chức bị quá tải công việc thường xuyên diễn ra. Tình trạng này dẫn đến khó khăn trong việc cán bộ, công chức, viên chức có thể sắp xếp thời gian tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng.
2.3. Yêu cầu
- Đào tạo, bồi dưỡng về phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị
Phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị vững vàng là yếu tố cần có của mỗi cán bộ, công chức, viên chức, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường quốc tế, nơi các yếu tố lợi ích đan xen, các thế lực thù địch chống phá, các thông tin trái chiều… thì càng quan trọng hơn. Cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong môi trường quốc tế cần có lập trường, quan điểm, bản lĩnh chính trị vững vàng bản lĩnh chính trị vững vàng, luôn tin tưởng vào chủ trương, đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước; không dao động trong bất cứ tình huống hay trước các thông tin trái chiều; giữ vững bản chất giai cấp công nhân của Đảng, luôn tỉnh táo, chắt lọc thông tin, đủ bản lĩnh để vượt qua các cám dỗ, tỉnh táo trước các thủ đoạn tác động, can thiệp; phải có lòng tự hào về lịch sử truyền thống của dân tộc và có khát khao cống hiến vì một đất nước Việt Nam ngày càng hùng cường, phát triển mạnh mẽ hơn.
Việc đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức, viên chức về bản lĩnh chính trị để đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế phải đáp ứng yêu cầu “mua chuộc không được, đe dọa không sợ”. Muốn làm được điều đó thì cán bộ, công chức, viên chức phải được cung cấp các kiến thức về các thủ đoạn, phương pháp, hình thức… mua chuộc, đe dọa của các thế lực thù địch để có thể chủ động phòng, chống.
- Có trình độ chuyên sâu về pháp luật Việt Nam, pháp luật, quy định và thông lệ quốc tế
Cán bộ, công chức, viên chức cần phải có am hiểu sâu, rộng về lĩnh vực công tác được phân công để thực hiện tốt vai trò tham mưu; nắm vững các vấn đề đối nội, đối ngoại; Cán bộ pháp luật, tư pháp cần phải có am hiểu sâu, rộng về pháp luật trong nước và quốc tế để thực hiện tốt vai trò tham mưu trong; (1) Xây dựng các quy định pháp luật trong nước đảm bảo tính tương thích với pháp luật quốc tế, đặc biệt là các quy định về pháp luật cạnh tranh, pháp luật thương mại, đầu tư quốc tế, giải quyết tranh chấp quốc tế, quyền con người; (2) Xây dựng, đàm phán, ký kết các thỏa thuận quốc tế, điều ước quốc tế, các hiệp định song phương, đa phương giữa Việt Nam với các nước, đảm bảo tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của quốc gia; (3) Các thủ tục tố tụng, giải quyết các tranh chấp quốc tế; nắm vững các yêu cầu về bảo vệ và phát huy lợi ích của đất nước về lĩnh vực công tác được phân công và những lợi ích liên quan của đối tác quốc tế.
- Đào tạo, bồi dưỡng về kiến thức hội nhập và kỹ năng làm việc trong môi trường quốc tế
Đào tạo, bồi dưỡng nhằm cung cấp cho cán bộ, công chức, viên chức những hiểu biết toàn diện về các vấn đề hội nhập, thông lệ quốc tế; có năng lực cập nhật kiến thức và kỹ năng chuyên môn nghề theo đúng xu thế thế giới đương đại; có tầm nhìn dài hạn, có khả năng tư duy khoa học, chiến lược, nhanh nhạy, linh hoạt; có khả năng làm việc độc lập, khả năng giải quyết vấn đề; kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng đàm phán, thương lượng, hòa giải…; có khả năng nắm bắt, đánh giá, dự báo tình hình, khả năng phát hiện những mâu thuẫn, thách thức, thời cơ, thuận lợi, vấn đề mới, khó khăn và những hạn chế, bất cập trong thực tiễn để tham mưu giải quyết.
- Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao khả năng phân tích bằng ngoại ngữ
Làm việc trong môi trường quốc tế thường xuyên phải tiếp xúc, xử lý các tài liệu cũng như làm việc với các đối tác về lĩnh vực pháp luật, vì vậy đỏi hơi cán bộ pháp luật, tư pháp phải sử dụng thành thạo ngoại ngữ nói chung, ngoại ngữ về pháp lý nói riêng để có đủ khả năng xử lý văn bản tiếng nước ngoài, xử lý các tình huống chuyên môn chuyên sâu trong tranh tụng và tư vấn pháp lý quốc tế. Trong nhiều trường hợp, tình huống giao lưu, đó còn là uy tín và hình ảnh quốc gia tại các môi trường quốc tế.
- Có khả năng làm chủ công nghệ
Trong kỷ nguyên số, công nghệ thông tin chính là cầu nối nhanh nhất để tiếp cận các kiến thức, mở ra những phương pháp làm việc khoa học, hiệu quả cao.
3. Định hướng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tư pháp đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế
Bộ Tư pháp nhận thức quá trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế cần phải có tính thường xuyên, liên tục và đòi hỏi sự tích lũy lâu dài của mỗi cán bộ, công chức, viên chức thông qua nhiều trường lớp và hoạt động thực tiễn. Vì vậy, trong các năm qua Bộ đã triển khai, thực hiện các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kiến thức hội nhập quốc tế để nâng cao khả năng làm việc trong môi trường quốc tế cho cán bộ, công chức, viên chức. Tuy nhiên, Bộ cũng xác định việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao khả năng làm việc trong môi trường quốc tế không thể “đại trà, hình thức” mà cần có sự chọn lọc các đối tượng đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với nội dung và hình thức đào tạo, bồi dưỡng.
Từ nhận thức trên, Bộ Tư pháp đã và đang có các định hướng và giải pháp cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức Bộ Tư pháp đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế, cụ thể:
3.1. Lãnh đạo, chỉ đạo ban hành các nghị quyết, quy định, chiến lược trên cơ sở cụ thể hóa các mục tiêu Nghị quyết 26/NQ-TW phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của Bộ Tư pháp, cụ thể như:
- Quyết định số 1960/QĐ-TTg ngày 01/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng cho cán bộ, công chức, viên chức làm công tác hội nhập quốc tế giai đoạn 2021- 2025”;
- Quyết định số 2309/QĐ-BTP ngày 19/11/2020 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 1659/QĐ-TTg ngày 19/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Chương trình quốc gia về học tập ngoại ngữ cho cán bộ, công chức, viên chức giai đoạn 2019-2030”.
Bộ Tư pháp đã triển khai, thực hiện Quyết định số 1063/QĐ-TTg ngày 14/6/2016 phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực cho đội ngũ công chức, viên chức các bộ, ngành, địa phương về pháp luật quốc tế và giải quyết tranh chấp quốc tế giai đoạn 2016 - 2020”. Kết quả triển khai thực hiện Đề án này đã góp phần nâng cao năng lực cho công chức, viên chức làm công tác hội nhập quốc tế trong lĩnh vực pháp luật quốc tế và giải quyết tranh chấp quốc tế của nước ta.
Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp cũng là Bộ đầu tiên và duy nhất đến thời điểm này đã triển khai thực hiện việc đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên chức trẻ có trình độ chuyên môn sâu nhằm xây dựng đội ngũ là nguồn chuyên gia với Đề án Quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức, viên chức trẻ có trình độ chuyên môn sâu của Bộ Tư pháp giai đoạn 2014- 2020 được ban hành kèm theo Quyết định số 1340/QĐ-BTP ngày 09/6/2014 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc nâng cao trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, kỹ năng thực hiện công việc cho đội ngũ này.
Trong năm 2021, Bộ Tư pháp tiếp tục dự thảo Đề án Quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức, viên chức chuyên sâu về pháp luật của Bộ Tư pháp giai đoạn 2021-2025, định hướng 2030, trên cơ sở kế thừa và tiếp thu các tinh hoa đã đạt được trong Quy hoạch giai đoạn 2014 – 2020.
Năm 2021, Bộ trưởng Bộ Tư pháp tiếp tục ban hành Quyết định số 1805/QĐ-BTP ngày 02/12/2021 về việc ban hành Quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức, viên chức chuyên sâu về pháp luật của Bộ Tư pháp giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030 nhằm mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức, viên chức chuyên sâu về pháp luật (khoảng 15 đến 20 người) thuộc các lĩnh vực trọng tâm trong công tác của Bộ, Ngành Tư pháp, gồm các lĩnh vực pháp luật: hình sự; hành chính; tổ chức bộ máy; dân sự; kinh tế và thương mại; quốc tế, có khả năng nghiên cứu, phân tích, hoạch định và tổ chức thực thi chính sách lớn của đất nước về lĩnh vực do Bộ Tư pháp được giao quản lý, tham mưu; sử dụng thành thạo ngoại ngữ, tin học, các kiến thức bổ trợ khác đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân và yêu cầu chủ động hội nhập quốc tế.
Sau khi được đào tạo, các công chức, viên chức trong Quy hoạch sẽ là đội ngũ nòng cốt trong thực hiện công tác xây dựng, hoạch định chính sách pháp luật, soạn thảo, thẩm định các văn bản quy phạm pháp luật; giảng dạy tại các cơ sở đào tạo luật của Bộ Tư pháp.
Ngoài ra, Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 09/12/2009 của Ban Bí thư về hợp tác với nước ngoài về pháp luật, cải cách hành chính, cải cách tư pháp về Kết luận số 73-KL/TW ngày 20/5/2020 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW đã xác định nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ, chuyên gia pháp luật, luật sư giỏi để tham gia xử lý các vấn đề pháp lý quốc tế; tăng cường tham gia, cử người làm việc tại các thiết chế pháp lý quốc tế và cơ chế đa phương để góp phần bảo vệ lợi ích của Việt Nam. Định hướng này đã được cụ thể hóa thành các nhiệm vụ được nêu trong Quyết định số 84/QĐ-TTg ngày 22/9/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 73-KL/TW và Quyết định số 686/QĐ-BTP ngày 30/11/2020 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Đây cũng là định hướng của Bộ Tư pháp trong việc xây dựng và thực hiện các chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức của Bộ.
3.2. Đề cao vai trò và trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp và người đứng đầu trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ
Nghị quyết Trung ương 7 (khóa XII) yêu cầu: “Các cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo cơ quan, đơn vị phải nâng cao trách nhiệm, triển khai đồng bộ, hiệu quả công tác cán bộ và tạo môi trường, điều kiện để xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ”. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế là một trong những yêu cầu mới, do đó cần sự đầu tư lâu dài và toàn diện, cần sự quan tâm đặc biệt của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp và người đứng đầu; phải xác định rõ chiến lược đào tạo, bồi dưỡng cán bộ để họ nâng cao trình độ, rèn luyện kỹ năng phù hợp, thích ứng với môi trường quốc tế. Đồng thời, tạo cơ hội cho họ tham gia sâu vào các hoạt động quốc tế để tích lũy thêm kinh nghiệm làm việc với các cá nhân, tổ chức nước ngoài, thể chế quốc tế.
3.3. Đổi mới nội dung, chương trình, tài liệu đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế
Xây dựng nội dung, chương trình, tài liệu đào tạo, bồi dưỡng tập trung vào những nội dung đáp ứng yêu cầu cụ thể như sau:
- Nâng cao năng lực chuyên môn, đặc biệt là pháp luật quốc tế: Đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên chức có trình độ chuyên sâu về pháp luật trong nước và thông hiểu luật pháp, quy định và thông lệ quốc tế. Nội dung đào tạo, bồi dưỡng cần xây dựng phù hợp cho từng đối tượng có nhu cầu, vị trí chức danh và lĩnh vực công tác.
- Hoàn thiện các kỹ năng: Đào tạo, bồi dưỡng các kỹ năng làm việc trong môi trường quốc tế như kỹ năng đàm phán, thương lượng; kỹ năng làm việc nhóm, biết chia sẻ và tôn trọng các giá trị chung; kỹ năng giao tiếp quốc tế (đa dạng và linh hoạt trong môi trường quốc tế, trong đó biết cách kết hợp ngôn ngữ giao tiếp bằng văn bản và bằng lời, hình thể). Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng về khía cạnh văn hóa. Cán bộ phải thực sự am hiểu và tôn trọng các giá trị văn hóa khác nhau trên toàn cầu, nắm vững đặc thù văn hóa riêng, phong tục, tập quán của các đối tác để có cách ứng xử phù hợp
- Hoàn thiện phong cách làm việc chuyên nghiệp, chuẩn mực quốc tế: Cung cấp cho cán bộ có phương pháp khoa học, phong cách làm việc chuyên nghiệp, đúng thông lệ quốc tế, như kỷ luật, giờ giấc, chuẩn mực ứng xử... ; những kỹ năng này cần được tích lũy thông qua đào tạo và rèn luyện thực tiễn làm việc với đối tác nước ngoài. Cán bộ cần phải học và vận dụng tốt nghệ thuật đàm phán, thương lượng.
- Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức có khả năng sử dụng thông thạo ngoại ngữ và tin học: Đây là yêu cầu rất cần thiết vì làm việc trong môi trường quốc tế thì thông thạo ngoại ngữ là điều kiện thiết yếu. Bên cạnh đó, tin học cũng được xác định là phương tiện, công cụ đắc lực trong việc nâng cao hiệu quả giao lưu, hợp tác quốc tế. Đặc biệt trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp 4.0, cán bộ sử dụng thành thạo các ứng dụng kỹ thuật số, mạng xã hội trên nền tảng đa phương tiện là một trong các lợi thế bảo đảm thành công trong giao tiếp và trao đổi song phương, đa phương quốc tế.
- Tiếp tục xây dựng và kiện toàn đội ngũ giảng viên cơ hữu và thỉnh giảng: Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên cơ hữu và thu hút giảng viên thỉnh giảng, đảm bảo đội ngũ giảng viên có am hiểu sâu về kiến thức pháp luật Việt Nam và thông hiểu pháp luật quốc tế, kỹ năng làm việc trong môi trường quốc tế.
3.4. Học tập, vận dụng các kinh nghiệm đào tạo, bồi dưỡng của quốc tế để đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức, viên chức Bộ Tư pháp
- Đào tạo, bồi dưỡng theo hướng phát hiện vấn đề: Phương pháp này được các nước Pháp, Mỹ, Nhật Bản áp dụng. Phương pháp không chỉ đòi hỏi giảng viên phải là người có chuyên môn sâu mà còn am hiểu thực tế, có óc phán đoán để cùng học viên gợi mở các vấn đề có thể xảy ra trong tương lai tại cơ quan, tổ chức và cùng tìm hướng giải quyết.
- Đào tạo, bồi dưỡng theo hướng xử lý tình huống: Đây là phương pháp đã và đang được nhiều quốc gia sử dụng, trong đó có Pháp. Đội ngũ giảng viên tham gia giảng dạy cho khóa đào tạo cán bộ, công chức của Pháp chủ yếu là những chuyên gia đang hoạt động thực tế thuộc các lĩnh vực khác nhau. Bản thân Học viện Hành chính Quốc gia Pháp (ENA) - đơn vị chịu trách nhiệm tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cho nền hành chính Pháp, cũng không có giảng viên cơ hữu chuyên giảng về các vấn đề nội dung nào đó. Các cán bộ của ENA chủ yếu chỉ đóng vai cầu nối giữa người học và người dạy trong khóa học. Chính vì thế mà các giờ học tập trung, giảng viên thường tái hiện lại các tình huống mà họ đã và đang xử lý trong thực tế, từ đó yêu cầu học viên làm việc nhóm để thảo luận về cách thức xử lý.
- Dạy học theo phương pháp đóng vai: Phương pháp này được các nước Mỹ, Hàn Quốc sử dụng. Đây là phương pháp cho cán bộ, công chức thực hành ứng xử khi vào vai trong các tình huống giả định nhằm rèn luyện kỹ năng ứng xử, bày tỏ thái độ của người tham gia đóng vai. Phương pháp này khuyến khích cán bộ, công chức thay đổi thái độ, hành vi theo các chuẩn mực đạo đức trong từng tình huống.
- Đào tạo, bồi dưỡng theo phương pháp chú trọng thực hành: Phương pháp này đã được nhiều quốc gia áp dụng bởi quan niệm học phải đi đôi với hành. Đặc biệt ở Pháp, đa phần cán bộ, công chức được tham gia học tập thực tế tại các cơ quan (khoảng 50% thời lượng khóa học). Phương pháp học tập này buộc người học và người dạy phải chủ động, độc lập suy nghĩ, sáng tạo để tiếp thu kiến thức, nâng cao trình độ và khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các tình huống cụ thể trong thực tiễn cuộc sống.
- Đào tạo, bồi dưỡng theo gương những nhà lãnh đạo có uy tín: Phương pháp này đang được sử dụng rất tích cực, hiệu quả ở Xinh-ga-po. Đào tạo, bồi dưỡng thông qua việc các nhà lãnh đạo có uy tín sẽ có những buổi nói chuyện trực tiếp hoặc viết thư truyền đạt những kinh nghiệm cũng như những chia sẻ trong cách quản lý làm việc đối với đội ngũ cán bộ, công chức. Đào tạo, bồi dưỡng theo phương pháp này sẽ rất hiệu quả trong việc nuôi dưỡng ý chí quyết tâm, phấn đấu và đặt mục tiêu phấn đấu của cán bộ, công chức, qua đó, nâng cao tinh thần ham học của họ.
- Đào tạo, bồi dưỡng theo phương pháp nhân tố biện luận thi đấu: Đây không phải là phương pháp mới, đó là sự kết hợp giữa phương pháp làm việc nhóm và tranh luận, được áp dụng tại nhiều quốc gia, như: Trung Quốc, Nhật Bản... Phương pháp này không chỉ nâng cao năng lực của mỗi cá nhân mà còn khích lệ tinh thần làm việc nhóm, hợp tác cùng nhau trong các hoạt động nên đòi hỏi mỗi cán bộ, công chức phải nỗ lực cố gắng vì tập thể.
3.5. Khuyến khích ý thức tự học, tự vươn lên của bản thân cán bộ, công chức, viên chức
Cá nhân cán bộ cần có ý thức tự giác, trách nhiệm cao trong việc tự học, tự nghiên cứu, tích lũy tri thức và kỹ năng để sẵn sàng làm việc trong môi trường quốc tế. Xuất phát từ yêu cầu công việc, mỗi cán bộ tự xây dựng cho bản thân kế hoạch học tập, nghiên cứu riêng để tự tích lũy thêm kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng làm việc nói chung và các kỹ năng làm việc với đối tác nước ngoài.
3.6. Tăng cường hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tư pháp
Năng lực cần thiết của cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong môi trường quốc tế bên cạnh việc nắm vững chuyên môn, nghiệp vụ thì cần phải am hiểu về pháp luật quốc tế, thông lệ quốc tế, văn hóa của các quốc gia và thành thạo ngoại ngữ…
Nhận thức được vấn đề đó, trong thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục duy trì, củng cố mối quan hệ với chính phủ các nước đang cấp học bổng cho cán bộ tư pháp, Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục đẩy mạnh, tăng cường hợp tác về tư pháp để tìm kiếm những cơ hội cho cán bộ tư pháp được tăng cường cọ xát, nâng cao kỹ năng, năng lực làm việc với quốc tế, trong đó bao gồm cả việc học tập các kiến thức, kỹ năng xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật để nâng cao hiệu quả hoạt động này ngang tầm khu vực và thế giới.
3.7. Bố trí ngân sách đảm bảo cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tư pháp đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế
Hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ tư pháp đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế được coi là hoạt động đào tạo mang tính chuyên sâu, chất lượng cao và cần thực hiện thường xuyên, liên tục. Vì vậy, cần nguồn kinh phí tương đối lớn mới có thể triển khai và triển khai một cách hiệu quả hoạt động này. Mặc dù có các nguồn kinh phí khác như kinh phí tài trợ từ các tổ chức, cá nhân, kinh phí viện trợ của nước ngoài... nhưng ngân sách nhà nước vẫn đóng vai trò trụ cột để đảm bảo cho hoạt động này được tiến hành thường xuyên, liên tục với các nội dung đào tạo, bồi dưỡng ở cả trong và ngoài nước, vừa đa dạng, vừa chuyên sâu.