Nhờ sự bùng nổ của thị trường tiền điện tử, chỉ trong 4 năm ngắn ngủi, Sam Bankman-Fried đã trở thành tỷ phú tự thân giàu nhất thế giới dưới 30 tuổi và là một trong những tên tuổi lớn nhất của lĩnh vực tiền số. Thậm chí, Sam còn lên kế hoạch lấn sân sang lĩnh vực tài chính chính thống.
Một tháng trước, Sam vẫn là người sở hữu sàn giao dịch tiền số FTX, công ty thương mại Alameda Research cùng với số tiền 15,6 tỷ USD. Còn hiện tại, tất cả những gì vị tỷ phú này có là 100.000 USD trong tài khoản ngân hàng và danh xưng "cựu CEO của FTX" sau khi sàn FTX tuyên bố phá sản gần đây. Sam hầu như không còn gì trong tay. Khối tài sản khổng lồ mà anh mất 4 năm để tích lũy lại "bay biến" chỉ trong vòng 1 ngày.
Ông chủ FTX "trắng tay" trong 1 ngày
Những ngày đầu đời
Sam Bankman-Fried lớn lên ở Thung lũng Silicon trong gia đình có cha mẹ là giáo sư luật Đại học Stanford danh tiếng. Khi còn bé, anh có niềm đam mê với cờ vua, bài bridge.
Sam theo học ngành vật lý tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Ngày còn đi học, Sam tự nhận xét bản thân là một người cẩu thả, thường xuyên trễ giờ và chỉ làm việc tổng cộng một tiếng rưỡi mỗi ngày.
Sau khi tốt nghiệp, Sam làm việc cho Jane Street, một công ty thương mại toàn cầu. Đây là nơi anh học được nghệ thuật kinh doanh chênh lệch giá, một hình thức kinh doanh mà trong đó các nhà giao dịch mua tài sản với giá thấp ở thị trường này rồi bán ra với giá cao hơn ở thị trường khác.
Trong 3 năm làm việc tại Jane Street, Bankman-Fried đã tặng một nửa tiền lương kiếm được cho các nhóm bảo vệ động vật và tổ chức từ thiện. Sau đó, anh rời công ty để làm việc cho Centre for Effective Altruism, một dự án hoạt động với mục đích tìm ra cách mang lại lợi ích cho người khác nhiều nhất có thể.
Trong năm 2017, thị trường tiền điện tử bùng nổ và mọi người bắt đầu giao dịch trên các sàn tư nhân. Sam nhanh chóng tìm thấy một vài sàn giao dịch có giá đồng coin cao hơn các sàn còn lại. Vì vậy, anh đã vận dụng kỹ năng kinh doanh chênh lệch giá của mình để kiếm lợi nhuận. Tháng 10 năm đó, Sam Bankman-Fried thành lập công ty giao dịch tiền số Alameda Research tại Berkeley, California.
Alameda nhanh chóng thành công và Bankman-Fried trở nên nổi tiếng nhờ những làn sóng mà anh tạo ra trong ngành công nghiệp tiền số. Vào thời kỳ đỉnh cao, Alameda đã "di chuyển" gần 15 triệu USD mỗi ngày giữa các thị trường. Đến năm 2018, Sam chuyển đội ngũ công ty đến Hong Kong khi nhận thấy quy tắc tại đây có phần lỏng lẻo hơn so với Mỹ.
Sàn FTX ra đời
Sau khi kiếm được tiền từ các giao dịch, tham vọng của Sam cũng lớn hơn. Anh bắt đầu có những ý tưởng tự xây dựng "sân chơi" của riêng mình thay vì giao dịch trên các sàn khác của thị trường.
Đầu năm 2019, Sam cùng với nhóm của mình bắt tay vào việc xây dựng sàn giao dịch tiền số riêng. Sau 4 tháng miệt mài, nhóm đã cho ra mắt FTX trong tháng 5/2019.
Sàn FTX ra mắt năm 2019.
FTX nhanh chóng đạt được thành công nhờ những tính năng hiệu quả như phí giao dịch thấp và cho phép các nhà giao dịch dùng tiền mặt làm tài sản thế chấp để lấy coin. Năm 2020, Sam mở một chi nhánh FTX nhỏ tại Mỹ với tham vọng chiếm thị phần lớn trong thị trường tiền số của Mỹ.
Tháng 9/2021, Sam quyết định chuyển hoạt động của FTX sang Bahamas, nằm ở phía Đông Nam bang California. Ở nơi này, FTX có thể hoạt động ngoài tầm kiểm soát của Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC).
Theo Bloomberg, trong năm 2020, trung bình mỗi ngày có 1 tỷ USD được giao dịch trên nền tảng này. FTX chỉ mất một khoản nhỏ trong mỗi giao dịch. Chỉ riêng trong năm 2021, Sam đã thu về khoản lãi 350 triệu USD từ sàn FTX và 1 tỷ USD từ công ty Alameda.
Các nhà đầu tư lớn như quỹ Vision của tập đoàn SoftBank, Tiger Global, Sequoia Capital và BlackRock bắt đầu rót vốn vào FTX.
Theo Forbes, đến đầu năm 2022, FTX và các hoạt động tại Mỹ của công ty được giới đầu tư định giá khoảng 40 tỷ USD. Ở thời kỳ đỉnh cao, ông chủ của FTX sở hữu khối tài sản trị giá 26 tỷ USD và là tỷ phú tự thân dưới 30 tuổi giàu nhất thế giới trong lĩnh vực tiền số.
Trong thời gian này, Sam vẫn tiếp tục quyên góp cho các tổ chức từ thiện. Anh từng chia sẻ, anh chỉ giữ lại 1% thu nhập hoặc tối thiểu là 100.000 USD mỗi năm. Sam được biết đến là người có lối sống giản dị. Ông chủ sàn FTX sống chung với bạn, ăn chay trường và đi lại bằng chiếc xe Toyota Corolla.
Đế chế tiền ảo sụp đổ
Với những thành tích của công ty Alameda và sàn FTX trong 4 năm qua, mọi người đều cho rằng Sam sẽ còn tiếp tục thành công hơn nữa. Thế nhưng, đầu tháng 11 vừa qua, ấn phẩm tiền số CoinDesk đã công bố một bảng cân đối kế toán cho thấy tình hình tài chính của Alameda Research không còn ổn định.
Báo cáo tiết lộ hầu hết tài sản của Alameda được gắn với token nội bộ của FTX là FTT. Trong bối cảnh thị trường điện tử đang "rối loạn", các nhà giao dịch bắt đầu lo lắng giá trị của FTT sẽ đột ngột sụt giảm.
Changpeng Zhao, người điều hành sàn tiền ảo Binance và là đối thủ của FTX ngay sau đó đã thông báo sẽ bán số FTT mà Binance đang nắm giữ. Cùng với đó, các nhà giao dịch bắt đầu đổ xô rút hết giao dịch khỏi sàn điện tử FTX.
FTX nhờ cậy Binance nhưng không thành
Lâm vào đường cùng, Sam đành phải nhờ cậy sàn Binance bảo lãnh cho FTX Thế nhưng thỏa thuận không thành. Theo Bloomberg, tài sản riêng của Sam đã giảm tới 94% xuống còn khoảng 1 tỷ USD. Hai ngày sau, anh tuyên bố rời ghế CEO của FTX. Đồng thời, FTX, Alameda Research và 130 công ty liên quan khác đã gửi xin phá sản theo Chương 11 Luật phá sản của Mỹ.
John Ray, CEO mới của FTX, cho biết ông chưa từng gặp trường hợp nào mà hoàn toàn mất kiểm soát và không có nguồn tài chính tin cậy như trường hợp của sàn tiển ảo FTX.
Một hồ sơ ngày 19/11 cho thấy sàn giao dịch tiền ảo FTX sụp đổ khiến 1 triệu khách hàng và nhà đầu tư khác chịu thiệt hại nặng nề. Tổng số nợ FTX phải trả lên đến 8,9 tỷ USD. Trong đó có 50 khoản nợ lớn nhất với tổng số tiền gần 3,1 tỷ USD.
Còn về phần Sam Bankman-Fried, từ một CEO sở hữu khối tài sản 15,6 tỷ USD biến thành một người "nợ nần chồng chất" với tài khoản chỉ còn vỏn vẹn 100.000 USD. Trên chương trình Good Morning America, Sam chia sẻ rằng bản thân đã có thể ngăn chặn sự sụp đổ của FTX nếu dành ra một giờ mỗi ngày cho việc quản lý rủi ro.