Củng cố và phát triển thị trường trong nước

Kích cầu tiêu dùng nội địa để phát triển dài lâu

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn cho hay: Qua theo dõi trong 10 năm trở lại đây, chưa năm nào tổng mức tăng bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của chúng ta vượt mức 9%, chưa kể giai đoạn tăng rất thấp là dịch Covid-19. Với tổng mức tăng bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2024 tăng 9%, thì để đạt mục tiêu 12%, mỗi người dân và doanh nghiệp (DN) phải chi tiêu gấp rưỡi so với năm ngoái.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động khi chính quyền tạm hoãn, xuất khẩu, do đó cần có giải pháp để tránh phụ thuộc vào một vài thị trường lớn, hay các thị trường truyền thống có rủi ro về thuế. Với tình hình trong nước và quốc tế, dựa trên dự thảo Kế hoạch tổng thể và các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 10/4/2025, Bộ Công Thương đã đưa ra một số đề xuất giải pháp.

Thứ nhất, kích cầu tiêu dùng nội địa: Với chiến dịch truyền thông quốc gia, tăng cường các hoạt động truyền thông để khuyến khích người dân sử dụng sản phẩm và dịch vụ Việt Nam, nhấn mạnh chất lượng và giá trị của hàng hóa nội địa. Các chiến dịch sẽ được triển khai trên nhiều nền tảng, từ truyền hình, báo chí đến mạng xã hội, nhằm nâng cao nhận thức và niềm tin của người tiêu dùng; Chương trình xúc tiến thương mại - Tổ chức các sự kiện mua sắm quy mô lớn, kết hợp trực tuyến và trực tiếp, với sự tham gia của các DN bán lẻ, sàn thương mại điện tử và ngành dịch vụ. Các chương trình khuyến mãi và ưu đãi sẽ được thiết kế để kích thích sức mua, đặc biệt trong các giai đoạn tiêu dùng thấp điểm; Thúc đẩy du lịch nội địa - phối hợp với ngành du lịch để triển khai các gói khuyến mãi, kết nối trải nghiệm du lịch với các sản phẩm và dịch vụ địa phương, qua đó thúc đẩy tiêu dùng và quảng bá văn hóa Việt Nam. Các giải pháp này sẽ góp phần tăng sức mua, củng cố niềm tin tiêu dùng, tạo điều kiện để doanh nghiệp mở rộng thị phần và khẳng định thương hiệu trong nước;

Thứ hai, hỗ trợ DN trong nước: Chính sách tài chính ưu đãi - đề xuất phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức tín dụng để triển khai các gói tín dụng ưu đãi, tập trung vào DN sản xuất hàng hóa thiết yếu và có tỷ lệ nội địa hóa cao. Đồng thời, đề xuất các chính sách thuế hỗ trợ DN, đặc biệt những đơn vị áp dụng công nghệ xanh và tiêu chuẩn bền vững; Nâng cao năng lực sản xuất - hỗ trợ DN đổi mới công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất và đào tạo nhân lực chất lượng cao để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế; Tăng cường kết nối cung - cầu - tổ chức các hoạt động kết nối doanh nghiệp sản xuất với các kênh phân phối hiện đại, đặc biệt ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ. Các hỗ trợ này sẽ giúp DN giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo thêm việc làm và đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế;

Thứ ba, đảm bảo nguồn cung và ổn định thị trường: Hệ thống cảnh báo sớm - Bộ Công Thương dự kiến xây dựng nền tảng dữ liệu để theo dõi cung - cầu và giá cả, ứng dụng công nghệ hiện đại để dự báo và ngăn chặn rủi ro thiếu hụt hoặc tăng giá bất hợp lý; Chương trình bình ổn thị trường - hướng dẫn các địa phương triển khai các kế hoạch dự trữ và phân phối hàng hóa thiết yếu, phối hợp với DN để đảm bảo nguồn cung ổn định trong các giai đoạn cao điểm; Tăng cường logistics - đầu tư vào hạ tầng logistics thông minh, ứng dụng công nghệ để tối ưu hóa vận chuyển và giảm chi phí phân phối. Các giải pháp này sẽ đảm bảo nguồn cung hàng hóa thiết yếu, duy trì giá cả ổn định và tạo điều kiện để DN vận hành hiệu quả, củng cố niềm tin của người tiêu dùng;

Thứ tư, phát triển hạ tầng thương mại hiện đại: Nâng cấp chợ truyền thống - ứng dụng công nghệ số vào quản lý và thanh toán tại các chợ, đặc biệt ở khu vực nông thôn, để tăng hiệu quả và tiện lợi cho người tiêu dùng; Phát triển bán lẻ hiện đại - khuyến khích các mô hình phân phối mới, như chuỗi cửa hàng tiện lợi và trung tâm thương mại tích hợp bản sắc địa phương, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đa dạng; Tổ chức sự kiện thương mại quốc gia - triển khai các triển lãm chuyên ngành để kết nối DN trong nước với đối tác quốc tế, thúc đẩy đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường. Hạ tầng thương mại hiện đại sẽ giúp DN tiếp cận người tiêu dùng hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao vị thế của ngành bán lẻ Việt Nam trong khu vực;

Thứ năm, thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển bền vững: Thanh toán không dùng tiền mặt - hỗ trợ DN tích hợp các giải pháp thanh toán số, phối hợp với các tổ chức tài chính để khuyến khích người tiêu dùng sử dụng ví điện tử và mã QR; Bán lẻ thông minh - đầu tư vào các mô hình cửa hàng ứng dụng công nghệ AI và IoT, tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng và quản lý chuỗi cung ứng. Tiêu chuẩn phát triển bền vững - xây dựng bộ tiêu chí về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) để định hướng DN sản xuất và tiêu dùng theo hướng xanh, bền vững. Chuyển đổi số sẽ giúp DN giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và đáp ứng xu hướng tiêu dùng hiện đại, đồng thời góp phần xây dựng một thị trường trong nước hội nhập và cạnh tranh.

Thay đổi chiến lược kinh doanh!

Chia sẻ về chủ đề này, GS.TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch danh dự Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho rằng: Việt Nam là nước có 100 triệu dân, là một thị trường hấp dẫn không chỉ với DN trong nước mà còn với DN nước ngoài. Chúng ta nói nhiều về thị trường trong nước nhưng ít quan tâm đến chính sách thị trường trong nước.

“Cách đây 15 năm là ưu tiên hàng Việt Nam, cách tiếp cận như vậy giờ không thích hợp. Ví dụ, ở Nhật Bản, hàng tốt nhất là người Nhật tiêu dùng, như thế họ mới cố gắng sản xuất tốt hơn nữa. Tóm lại, chúng ta nên thay đổi cách tiếp cận, ưu tiên hàng Việt Nam bằng cách khuyến khích việc sản xuất cho người Việt Nam sử dụng sản phẩm chất lượng cao, giá hợp lý. Thêm vào đó, nước ta là nước có thu nhập trung bình cao và đang tiến tới thu nhập cao, nếu không giải quyết đồng bộ cơ sở hạ tầng giao thông thì sao có thể kích cầu? Một vấn đề nữa là, hiện nay DN Việt đủ sức để thay thế nước ngoài để làm ô tô, xe máy, xây dựng, kinh doanh khách sạn… Và năng lực của DN Việt từ DN nhỏ đến DN lớn đủ sức làm, thậm chí làm tốt hơn, chất lượng tốt hơn, công trình xây dựng nhanh hơn. Nếu chúng ta muốn tiêu dùng nội địa, kích cầu thì phải nhấn mạnh đặc thù trong nước” - GS.TSKH Nguyễn Mại nhấn mạnh.

Để kích cầu tiêu dùng nội địa, theo Chủ tịch VAFIE: Cần thực hiện một số giải pháp: Đổi mới thể chế, luật pháp liên quan đến thị trường; Đổi mới chính sách có liên quan đến thị trường; Các DN cũng cần thay đổi chiến lược kinh doanh với tầm nhìn trung và dài hạn dựa trên nghiên cứu thị trường và dự báo biến động thị trường; DN cần có chiến lược hình ảnh và thương hiệu, hiện có rất ít thương hiệu mạnh, cần khuyến khích DN xây dựng hình ảnh; Nâng cao năng lực quản trị của DN; Tăng cường đầu tư R&D và bồi dưỡng nguồn nhân lực.

“Ngoài ra, cần khuyến khích DN trong nước liên kết theo chuỗi, tham gia chuỗi giá trị trong nước và toàn cầu, như vậy sẽ có loạt DN quy mô lớn đủ sức cạnh tranh với các DN nước ngoài. Đây là những giải pháp cần thiết, giúp thị trường trong nước, không chỉ hấp dẫn với người Việt Nam, DN trong nước mà còn với DN nước ngoài” - GS.TSKH Nguyễn Mại nói.

Còn theo TS.Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh: Câu chuyện củng cố và phát triển thị trường trong nước không chỉ 3 - 4 năm, mà có thể là 5 - 10 năm tới. Về câu chuyện tiêu dùng, thị trường nội địa, vài năm gần đây cách làm chính sách của chúng ta phụ thuộc nhiều vào khẩu hiệu mà lại thiếu bằng chứng khoa học. Những nghiên cứu gần đây để có chính sách vừa căn cơ, vừa trước mắt thì lại rất yếu. Với tiêu dùng, để hiểu sâu thì lại đang rất thiếu. Tiêu dùng bao gồm cả dịch vụ hàng hóa, chúng ta lại nhấn nhiều vào hàng hóa hơn, mà tiêu dùng thì có tới hơn 150 lĩnh vực như:  Ca nhạc, giải trí, du lịch, giáo dục, y tế, tiêu dùng đầu tư… Tiêu dùng có cả Nhà nước và tư nhân, Nhà nước đâu chỉ đầu tư, mà còn tiêu dùng…

Ngoài ra, nhiều học giả nhấn mạnh vào đóng góp của xuất khẩu, song xuất khẩu đóng góp cho GDP lại bị đánh giá quá cao, xuất khẩu trừ đi nhập khẩu thì đóng góp thương mại lại quá thấp. Trong nhập khẩu còn có cả nhập khẩu tiêu dùng, tức tổng bán lẻ phải trừ đi tiêu dùng bên nhập khẩu. Ngoài ra, GDP Việt Nam cao hơn thu nhập khả dụng trên đầu người của Việt Nam. Về kích cầu tiêu dùng, đã có nhiều diễn giả nói về giải pháp. Song cần lưu ý Việt Nam quý I/2025 có 6 triệu khách hàng, song cũng có 1,5 - 2 triệu người Việt Nam ra nước ngoài và tiêu dùng nước ngoài. Vậy phải tính toán làm sao cho chuẩn?

Đặc biệt, chúng ta cũng cần giữ ổn định kinh tế vĩ mô, lạm phát duy trì tương đối. Nếu lạm phát tăng nhanh hơn thu nhập danh nghĩa thì tiêu dùng tăng khó. Niềm tin người tiêu dùng thấp do họ cần lo cho tương lai. Ổn định vĩ mô do đó rất quan trọng, lạm phát cao là ảnh hưởng người nghèo.