Uỷ ban Kinh tế Quốc hội vừa có báo cáo đánh giá về chủ trương đầu tư dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020.
Dẫn báo cáo của Chính phủ, cơ quan thẩm tra của Quốc hội cho biết, sau điều chỉnh các bước nghiên cứu khả thi, dự án cao tốc Bắc Nam có điều chỉnh một số đoạn tuyến, tăng chiều dài thêm 3 km nhưng tổng mức đầu tư giảm được hơn 13.500 tỷ đồng. Trong đó vốn đầu tư từ ngân sách giảm gần 4.000 tỷ, vốn nhà đầu tư giảm trên 9.500 tỷ.
Song, vấn đề lãi suất các khoản vay thực hiện dự án cao tốc này lại khiến cơ quan thẩm tra của Quốc hội lo lắng, bởi quy định hiện tại khiến các nhà đầu tư khó tiếp cận vốn vay, và khả năng làm tăng vốn Nhà nước rót vào dự án trong quá trình thực hiện.
Theo quy định của Bộ Tài chính, lãi suất vốn vay các dự án thực hiện theo hình thức công - tư (PPP) không quá 1,5 lần mức bình quân lãi suất trúng thầu trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn, khoảng 7,72% một năm. Đây cũng là mức lãi suất được lấy làm cơ sở để phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi và xây dựng hồ sơ mời thầu.
Mức lãi suất này có sự chênh lệch đáng kể với lãi suất vay dài hạn thực tế trên thị trường hiện khoảng 10,5 -11% một năm, gây khó khăn trong tiếp cận vốn, cũng như khả năng các ngân hàng xem xét cung cấp tín dụng cho dự án là khó khả thi.
Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi sẽ kết nối vào cao tốc Bắc - Nam được xây dựng trong thời gian tới. Ảnh: Đắc Thành Tính toán sơ bộ của Uỷ ban Kinh tế, trường hợp cập nhật theo lãi suất thị trường, 10,5% một năm, thì mức vốn đầu tư Nhà nước rót vào các dự án khoảng 55.000 tỷ đồng như ban đầu, chứ không giảm được gần 4.000 tỷ như báo cáo. Và thời gian hoàn vốn 8 dự án thành phần theo hình thức PPP là 24 năm.
Vì thế, Uỷ ban Kinh tế đề nghị "cân nhắc kỹ lưỡng việc lấy lãi suất theo thị trường khi vốn Nhà nước tham gia đầu tư dự án đã rất lớn, chiếm khoảng 50% tổng mức đầu tư của dự án".
Cơ quan này cũng đề nghị Chính phủ làm rõ việc tăng tỷ lệ vốn nhà nước ở bước nghiên cứu tiền khả thi so với bước nghiên cứu khả thi. "Các dự án đầu tư theo hình thức PPP với thời gian hoàn vốn dài sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả của dự án khi theo tính toán các dự án PPP đạt hiệu quả tốt nhất trong khoảng thời gian hoàn vốn từ 10 - 15 năm", Uỷ ban Kinh tế đánh giá.
Ngoài vấn đề lãi suất, khó tiếp cận vốn vay, khả năng hoàn thành toàn bộ dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo Nghị quyết của Quốc hội cũng khiến Uỷ ban Kinh tế lo lắng.
Dự án đầu tư cao tốc Bắc Nam gồm 11 dự án thành phần. Hiện 8 dự án thành phần đầu tư theo hình thức PPP đã hoàn thành lập báo cáo nghiên cứu khả thi, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường và khung chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư, cũng như hoàn thành thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi.
Với 3 dự án thành phần đầu tư công đã phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi 2 đoạn Cao Bồ - Mai Sơn và Cam Lộ - La Sơn. Còn dự án cầu Mỹ Thuận 2 và đường dẫn 2 đầu cầu dự kiến được phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi trong tháng 10/2018.
Do hiện tiến độ thực hiện các dự án thành phần vẫn "chỉ xác định là cơ bản hoàn thành", nên khả năng hoàn thành toàn bộ dự án cao tốc Bắc - Nam theo Nghị quyết của Quốc hội, Uỷ ban Kinh tế nhận xét là khó khăn.
"Đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải, các bộ, ngành và UBND các tỉnh có liên quan khẩn trương đẩy nhanh tiến độ theo nhiệm vụ được giao", cơ quan thẩm tra của Quốc hội kiến nghị.
Liên quan tới chiều dài toàn tuyến tăng thêm 3 km, Uỷ ban Kinh tế chỉ ra, là do các dự án đã triển khai từ giai đoạn 2010 - 2012 nhưng chưa được đầu tư, cắm mốc giải phóng mặt bằng nên một số địa phương đã cấp đất xây dựng công trình hoặc điều chỉnh quy hoạch địa phương chồng lấn với quỹ đất dự kiến dành cho đường cao tốc.
Vì thế cơ quan này đề nghị Chính phủ làm rõ mức độ ảnh hưởng việc điều chỉnh hướng tuyến tới toàn dự án và đánh giá bổ sung, tác động đến tình hình kinh tế - xã hội khi hướng tuyến và chiều dài toàn tuyến thay đổi.