Hiệu quả kinh doanh chưa tương xứng với quy mô đầu tư
Được thành lập từ năm 2008 với định hướng ban đầu là dự án trọng điểm dưới sự quản lý của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam), Cảng Phước An sở hữu quy mô quy hoạch lên tới gần 800 ha cùng tổng vốn đầu tư dự kiến gần 20.000 tỷ đồng. Dự án được kỳ vọng trở thành mắt xích logistics chiến lược tại khu vực Đồng Nai với hệ thống cảng nước sâu và khu hậu cần đồng bộ.
Tuy nhiên, tiến độ triển khai thực tế đã không diễn ra như kỳ vọng ban đầu. Sau nhiều lần điều chỉnh, thời gian hoàn thành dự án cảng và khu dịch vụ hậu cần đã được gia hạn đến tháng 7/2026 thay vì kết thúc vào năm 2024. Phải đến cuối năm 2024, doanh nghiệp mới chính thức đủ điều kiện vận hành bến số 5 và 6 thuộc phân kỳ 1. Theo lộ trình, sản lượng khai thác năm 2025 ước đạt 0,2 triệu TEU và dự kiến tăng lên 1,2 triệu TEU vào năm 2026.
Việc kéo dài thời gian thi công kết hợp với chi phí vận hành ban đầu đã tạo áp lực lớn lên bức tranh tài chính. Dữ liệu tài chính ghi nhận từ quý IV/2024 đến quý III/2025 cho thấy doanh nghiệp liên tục báo lỗ dù đã bắt đầu phát sinh doanh thu. Cụ thể, mức lỗ lần lượt qua các quý là 24 tỷ đồng, 123 tỷ đồng, 125,13 tỷ đồng và 131,29 tỷ đồng.
Tính đến ngày 30/9/2025, khoản lỗ lũy kế của Cảng Phước An đã chạm mốc 410,2 tỷ đồng, "bào mòn" khoảng 17,7% vốn điều lệ. Tình trạng kinh doanh dưới giá vốn trong giai đoạn đầu vận hành là thực tế doanh nghiệp đang phải đối mặt khi nguồn thu chưa đủ bù đắp các chi phí cố định và tài chính.
Áp lực đòn bẩy tài chính và bài toán pha loãng sở hữu nhà nước
Trong khi hoạt động kinh doanh cốt lõi chưa sinh lời ổn định, Cảng Phước An tiếp tục mở rộng sang lĩnh vực bất động sản công nghiệp. Doanh nghiệp vừa được chấp thuận chủ trương đầu tư dự án Khu công nghiệp Phước An tại tỉnh Đồng Nai với diện tích 330 ha. Tổng vốn đầu tư dự kiến cho dự án này là 4.961,8 tỷ đồng, triển khai trong giai đoạn 2025 – 2028.
Quyết định mở rộng đầu tư diễn ra khi cấu trúc tài chính của công ty đang mất cân đối. Tại thời điểm 30/9/2025, dù lượng tiền mặt nắm giữ đạt 2.039,8 tỷ đồng, con số này vẫn khiêm tốn so với nhu cầu vốn khổng lồ cho cả phân kỳ 2 cảng biển và dự án khu công nghiệp mới. Đáng chú ý, tổng nợ phải trả đã lên tới 4.710,1 tỷ đồng, gấp 2,27 lần vốn chủ sở hữu. Tỷ lệ này cao vượt trội so với mức bình quân 0,24 lần của toàn ngành, cho thấy rủi ro tài chính đang ở mức cao.
Để giải quyết nhu cầu vốn, PAP đã thông qua phương án chào bán riêng lẻ 125 triệu cổ phiếu. Mức giá chào bán được ấn định là 13.610 đồng/cổ phiếu, thấp hơn tới 45,6% so với thị giá 25.000 đồng/cổ phiếu chốt phiên ngày 2/12/2025. Đợt phát hành dự kiến thu về hơn 1.700 tỷ đồng nhưng cũng sẽ tác động mạnh đến cơ cấu cổ đông.
Lịch sử tăng vốn của PAP cho thấy sự thay đổi lớn về quyền kiểm soát. Từ mức sở hữu chi phối 79,54% khi thành lập, tỷ lệ nắm giữ của Petrovietnam đã liên tục sụt giảm qua các đợt phát hành riêng lẻ. Sự xuất hiện của Công ty TNHH MTV Hoành Sơn và các đợt tăng vốn dồn dập từ năm 2016 đến nay đã đưa vốn điều lệ công ty từ 440 tỷ đồng lên 2.320 tỷ đồng.
Trong suốt quá trình này, lượng cổ phiếu Petrovietnam nắm giữ vẫn giữ nguyên ở mức 35 triệu đơn vị, khiến tỷ lệ sở hữu giảm sâu xuống còn 15,08%. Nếu đợt phát hành 125 triệu cổ phiếu sắp tới hoàn tất và Petrovietnam không tham gia mua thêm, tỷ lệ sở hữu của cổ đông nhà nước này sẽ tiếp tục bị pha loãng xuống còn khoảng 9,8%. Diễn biến này đặt ra vấn đề cần quan tâm về việc bảo toàn tỷ lệ lợi ích của vốn nhà nước tại các dự án quy mô lớn sau cổ phần hóa.