Theo báo cáo của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), ngành công nghiệp chỉ sản xuất 11.761 chiếc, trong đó có 7.796 xe khách, 3.652 xe thương mại và 313 xe chuyên dụng vào tháng 4/2020. Báo cáo cũng chỉ ra rằng doanh số bán xe chở khách giảm 40%, xe thương mại giảm 26% và xe chuyên dụng giảm 16% so với tháng trước. Toàn bộ thị trường ô tô trong 4 tháng đầu năm 2020 giảm 36%. Lý do chính cho sự sụt giảm doanh số là tác động của đại dịch, khi các quốc gia thực hiện lệnh phong tỏa và giãn cách xã hội để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh. Người tiêu dùng cũng hạn chế mua xe mới trong thời điểm này.
Ước tính 70% nguồn cung xe ô tô của Việt Nam là lắp ráp trong nước, trong khi xe nhập khẩu chiếm 30% còn lại. Tại Việt Nam, có 3 hình thức sản xuất ô tô chính: Complete Knocked-Down (CKD), trong đó các nhà máy tại Việt Nam đã nhập khẩu 100% linh kiện để lắp ráp xe; Semi-Knocked-Down (SKD), tức là các nhà máy lắp ráp xe với một số thành phần nội địa; và Built-Up (CBU), nghĩa là xe được sản xuất 100% ở nước ngoài và nhập khẩu vào Việt Nam.
Thương nhân ngành công nghiệp ô tô Việt Nam phải trả thuế và lệ phí cao với các khoản thu của nhà nước cũng như đối mặt với những lo ngại về tắc nghẽn đô thị. Các doanh nghiệp trong nước vẫn yếu vì nhiều lý do. Họ chưa có có sự hợp tác, liên kết và chuyên môn giữa lắp ráp và sản xuất ô tô, với sản xuất phụ tùng và linh kiện. Ngoài ra, các sản phẩm của Việt Nam cũng không có công nghệ mới nhất.
Cho đến nay, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam vẫn chủ yếu phụ thuộc vào phụ tùng nhập khẩu. Hầu hết giá trị của phụ tùng và linh kiện của ngành ô tô là từ các doanh nghiệp FDI. Vấn đề của ngành là sự yếu kém trong việc đổi mới công nghệ.
Bên cạnh những cơ hội, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam cũng phải đối mặt với những rủi ro. Một số thương nhân bày tỏ lo ngại về các chính sách của chính phủ và kêu gọi các bộ ban ngành thực hiện các biện pháp toàn diện hơn. Các chính sách thuế quan hiện nay của chính phủ cho ngành công nghiệp ô tô chưa hiệu quả. Các doanh nghiệp trong nước phải trả thuế cho các vật liệu và vật tư nhập khẩu để sản xuất phụ tùng ô tô. Trong khi đó, xe CBU nhập khẩu có thuế suất 0%, vì vậy, cơ cấu giá của xe trong nước bao giờ cũng cao hơn xe nhập khẩu.
Chính phủ Việt Nam đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô, đặc biệt thông qua Thuế tiêu thụ đặc biệt. Giá mua ô tô ở Việt Nam đắt hơn các nước ASEAN khác, như Thái Lan hay Indonesia, vì thuế cao và chi phí sản xuất trong nước. Mặt khác, các nước trong khu vực ASEAN có giá cả cạnh tranh hơn và tỷ lệ nội địa hóa cao hơn Việt Nam.
Bộ Công Thương Việt Nam cũng thừa nhận rằng các doanh nghiệp trong nước đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu khi Việt Nam ký Hiệp định thương mại tự do với EU (EVFTA) và Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong đó có nhiều quốc gia sản xuất ô tô chất lượng cao. Hơn nữa, thuế nhập khẩu ô tô từ các nước ASEAN vào Việt Nam đã giảm xuống 0% kể từ năm 2018.
Bất chấp tác động của Covid-19 đối với nền kinh tế của Việt Nam, ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam dự kiến sẽ phục hồi trở lại. Trong những năm tới, khối lượng ô tô nhập khẩu sẽ tăng đáng kể do nhu cầu trong nước cao, điều đó có thể khiến các doanh nghiệp ô tô trong nước gặp rắc rối lớn.
Bộ Tài chính Việt Nam đề xuất một loại thuế tiêu thụ đặc biệt mới sẽ áp dụng cho ô tô dưới 9 chỗ ngồi được sản xuất và lắp ráp trong nước, và đề nghị giảm thuế cho việc nội địa hóa các bộ phận và linh kiện sản xuất. Không rõ quy định mới khi nào sẽ được áp dụng, nhưng những đề xuất này không chỉ giúp ngành lắp ráp ô tô trong nước cạnh tranh với xe CBU nhập khẩu mà còn mang lại lợi ích lớn cho nền kinh tế, mặc dù thu thuế giảm.
Đặc biệt, vào ngày 20/5, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phê duyệt kế hoạch giảm 50% phí đăng ký ô tô cho đến cuối năm. Động thái này là để giúp các doanh nghiệp trong nước phục hồi và kích thích nhu cầu tiêu thụ ô tô được sản xuất và lắp ráp trong nước, thay vì nhập khẩu. Nó cũng sẽ tiết kiệm tiền cho người mua xe, nhưng các nhà sản xuất ô tô trong nước không biết chính xác khi nào sẽ giảm phí.
Trong 30 năm qua, Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại song phương và đa phương. Đầu tháng 1/2020, Việt Nam và Liên minh châu Âu đã ký hiệp định thương mại tự do (FTA), báo hiệu cơ hội thúc đẩy hơn nữa thương mại hai chiều. Nếu FTA được Quốc hội Việt Nam thông qua, thuế suất thuế nhập khẩu đối với ô tô CBU từ EU đến Việt Nam sẽ ở mức 55-75%, cạnh tranh với ô tô trong nước.
Hơn nữa, tầng lớp trung lưu của Việt Nam đang mở rộng nhanh chóng, giúp thúc đẩy chi tiêu của người tiêu dùng trong lĩnh vực ô tô. Theo báo cáo của PwC, số người Việt trung lưu sẽ đạt 44 triệu vào năm 2020 và 95 triệu vào năm 2030, sự phát triển đó sẽ thay đổi lối sống trong xã hội Việt Nam và tăng chi tiêu của người tiêu dùng, đặc biệt là các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn. Mức sống của người Việt cũng đang gia tăng, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp ô tô nước ngoài vào đầu tư.
Tuy nhiên, Thediplomat nhận định thị trường xe hơi cao cấp của Việt Nam cũng dự kiến sẽ phát triển mạnh mẽ trong năm nay bất chấp tác động của đại dịch Covid-19. Sở thích của người tiêu dùng trong việc lựa chọn những chiếc xe sang trọng đang là xu hướng. Vinfast là thương hiệu ô tô của tập đoàn Vingroup và muốn trở thành nhà sản xuất ô tô và xe máy hàng đầu tại Đông Nam Á. Tập đoàn ô tô Trường Hải Thaco là nhà sản xuất ô tô hàng đầu tại Việt Nam, chiếm 32% thị trường ô tô của cả nước.
Có một số dấu hiệu tích cực trong ngành. Mặc dù nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi đại dịch, nhưng Việt Nam vẫn đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 5% vào năm 2020 và năm tới, báo hiệu sự tăng trưởng tốt của toàn bộ nền kinh tế.