Cách nay khoảng một năm, dư luận xôn xao trước vụ việc ông Nguyễn Cà Rê, một thợ điện ở Cần Thơ bị phạt 90 triệu đồng do đổi 100 USD tại tiệm vàng. Lý do là căn cứ vào Nghị định 96/2014 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng (NH), cơ quan chức năng TP Cần Thơ tham mưu cho lãnh đạo TP này ra quyết định xử phạt ông Rê 90 triệu đồng, tịch thu 2.260.000 đồng về hành vi mua bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ. Nhiều ý kiến cho rằng quy định như vậy là chưa hợp lý, chưa sát thực tế và quá nặng. Sau đó ông Rê được miễn phạt.
Sau vụ việc trên, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đề nghị sửa đổi Nghị định 96/2014. Nay Chính phủ chính thức ban hành Nghị định mới số 88/2019 thay thế nghị định trên với nhiều nội dung mới, có hiệu lực từ ngày 31-12 tới đây.
Bãi bỏ quy định bất hợp lý
Nghị định mới 88/2019 quy định rõ ràng về các mức phạt tiền dựa trên từng hành vi vi phạm cũng như mức độ vi phạm, như lần đầu tiên hay tái phạm nhiều lần.
Trong đó đáng chú ý là quy định mua bán ngoại tệ dưới 1.000 USD hoặc ngoại tệ khác có giá trị tương đương giữa cá nhân hoặc tại tiệm vàng, điểm thu đổi ngoại tệ không được cấp phép sẽ bị phạt cảnh cáo chứ không bị xử phạt 80-100 triệu đồng như quy định cũ. Người thực hiện hành vi này cũng không bị tịch thu số ngoại tệ như quy định cũ.
TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính NH, cho rằng những quy định xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi mua bán ngoại tệ trái phép tại Nghị định mới 88/2019 là cần thiết. Đặc biệt, việc đưa ra mức xử phạt theo từng tỉ lệ phần trăm trên số tiền giao dịch, phân nhóm đối tượng, mức độ vi phạm, bối cảnh thị trường… là hoàn toàn phù hợp.
“Giờ đây, khi đã có những quy định rõ ràng như vậy thì điều quan trọng hơn cả là phải áp dụng thật nghiêm. Theo đó, cơ quan chức năng cần rà soát tất cả tiệm vàng như trên phố Trần Nhân Tông (Hà Nội) hay như khu chợ kinh doanh vàng trên đường Bến Thành (TP.HCM)…, cũng như tất cả điểm kinh doanh ngoại hối. Qua đó nếu phát hiện hoạt động kinh doanh ngoại tệ mà không có giấy phép thì cần phải xử lý ngay. Bởi những người kinh doanh ngoại tệ trái phép mà không bị xử lý sẽ gây tác hại cho nền kinh tế” - ông Hiếu nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, một chuyên gia kinh tế cho rằng Nghị định 88 xử phạt dựa vào giá trị giao dịch là hợp lý, phù hợp với tình hình thực tiễn. Bởi không thể duy trì quy định bất hợp lý là chỉ cần vi phạm, không cần xác định số ngoại tệ mua bán nhiều hay ít đều bị xử phạt cùng một mức tiền. Điều này khiến một người mua bán 1 USD cũng bị phạt giống người mua bán 1 triệu USD, cùng bị phạt từ 80 triệu đến 100 triệu đồng. Nó tạo ra sự bất bình đẳng đối với những người vi phạm.
Người dân có thể bán USD tại các điểm thu đổi được cấp phép và tại các ngân hàng. Ảnh: TL
Cần tạo thuận lợi hơn cho người dân
Ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc NH Nhà nước Chi nhánh TP.HCM, cho biết: Theo Nghị định 88/2019, các cá nhân, tổ chức chỉ được mua bán, trao đổi ngoại tệ tại những nơi được cấp phép bao gồm hệ thống các NH thương mại và gần 100 đại lý thu đổi ngoại tệ được cấp phép. Các điểm thu đổi ngoại tệ chính thống này chủ yếu là cơ sở lưu trú du lịch tại các khách sạn từ ba sao trở lên, sân bay, trung tâm thương mại... Ngoài ra, một số công ty kinh doanh vàng lớn cũng được cấp phép thu đổi ngoại tệ nhưng số lượng không nhiều.
Tuy nhiên, anh Minh Hoàng ở quận Tân Bình, TP.HCM nói: Theo quy định, hành vi mua bán ngoại tệ trên thị trường tự do, không qua hệ thống tổ chức tín dụng hoặc các điểm thu đổi ngoại tệ có giấy phép là trái pháp luật. Song khi người dân vào NH đổi thì phải làm đủ thứ thủ tục rất phiền phức, mất rất nhiều thời gian. Hơn nữa, khi muốn mua ngoại tệ tại NH rất khó, trong khi ra tiệm vàng chỉ… trong một nốt nhạc là xong.
“Do vậy, tôi đề nghị Nhà nước tăng thêm việc cấp phép lập các quầy đổi tiền ở khu tập trung đông du khách như trung tâm mua bán, chợ... Bên cạnh đó, chế tài nặng các cơ sở kinh doanh ngoại tệ trái phép hoặc không làm đúng quy định” - anh Hoàng kiến nghị.
TS Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng để giúp cho giao dịch mua bán ngoại tệ của người dân thuận lợi và tránh rủi ro thì cần quy định rõ: Trước mỗi cửa tiệm kinh doanh ngoại hối được cấp phép phải dán bản phôtô để khách hàng biết, nếu không làm như vậy chế tài ngay để răn đe. Bên cạnh đó, bằng nhiều cách để thông tin, tuyên truyền, cảnh báo đến người dân để họ biết đâu là nơi được phép giao dịch ngoại tệ.
“Đặc biệt, với những trường hợp mang ngoại tệ đến tận nhà riêng của khách hàng để thu đổi cũng cần phải được xử lý nghiêm để ngăn chặn có hiệu quả việc mua bán ngoại tệ trái phép” - TS Hiếu nhấn mạnh.
Mức phạt mới đối với việc mua bán trái phép ngoại tệ
